30.7.07

Raposos aforcados

O bosque dos raposos aforcados, de Arto Paasilinna (traducido do finlandés por Tomás González Ahola).

Leva o subtítulo de “Ouro, delincuentes e belezas”. Non se pode estruchar máis o argumento nin a organización da novela. Tamén se estende por tres estados o espazo no que se desenvolven os acontecementos: Suecia, Noruega e Finlandia. A menos que consideremos Laponia como entidade única.
Tres son tamén os personaxes que podemos considerar principais: Oiva Juntunen (o delincuente protagonista), Sulo Armas Remes (o comandante borrachuzas que acabou sendo amigo do primeiro) e a vella koltta nonaxenaria Naska Mosnikoff (que se converterá nunha especie de nai para ambos os dous). Tropezarán con outros personaxes: animais que semellan humanos e humanos que non merecen tal consideración. Pero a todos eles alcanzará o brazo da xustiza (poética).
Arrinca a acción nun barrio de luxo onde vive o delincuente profesional Oiva Juntunen. Ó lector vaille chocar xa de entrada o carácter de estranxeiro na súa casa e o falar coma un carreteiro no seu dialecto savo, marcas que non abandonan o personaxe e que nolo fan familiar ós lectores do país. (A tradución cultural faraos expresarse nun galego occidental, con gheada e seseo. A gramática parda que empregan vén indicando o nivel de encabuxamento que experimentan segundo as situacións). Dende a primeira páxina, o autor non deixa de mostrar a cara agridoce da emigración independentemente do status que teña alcanzado cada personaxe que a sofre.
A novela artéllase en tres partes de desigual extensión. Na primeira atopamos o protagonista preocupado polos cambios que pode sufrir a súa actual vida acomodada. Lograra fuxir da necesidade de traballar para vivir grazas a un roubo máis afortunado ca ben planificado. Levaba uns aniños gozando da vida sen ter que dar pancada, pero agora os seus cómplices ían saír do cárcere e virían reclamar a súa parte. Dun deles desfíxose doadamente cunha argallada que o devolveu ó caldeiro. Mais o outro, o asasino en serie... Decidiu liscar co seu tesouro o máis lonxe posible das gadoupas do seu antigo cómplice e acabou nunha cabana de cazadores nos bosques de Laponia.
Tamén coñecemos nesta primeira parte ó comandante Sulo Remes, un brutamontes borrachuzo, sen moita ansia pola vida, con problemas familiares (non goza da simpatía da muller nin das fillas, e con razón), sen moitas posibilidades de ascenso e co ollo axexante so deu superior controlando o seu traballo. Concedéronlle unha excedencia para despois dunhas manobras militares... nos bosques de Laponia.
Cando comeza a segunda parte, xa temos un lugar onde non se espera tropezar con alma viva convertido nunha especie de lugar de encontro dunha morea de xente que parece levada da man dun trasno estrafalario. O delincuente vese na necesidade de defender o agocho do seu ouro duns posibles depredadores cos que non contaba: unha división de artillería pesada, un comandante que decidiu pasar alí a súa excedencia porque cheiraba que había algo que o podía sacar de apuros, un raposo, un policía de bosques...
Nas partes segunda e terceira, a acción vaise centrar case que exclusivamente na relación destes dous personaxes. Tal relación vai pasando por fases sucesivas: encontro, estudo, confianza, engano, hostilidade, colaboración, amizade...
O comandante vaise convertendo na man esforzada e habilidosa que lle falta ó protagonista, e recibirá destes os medios económicos e o gusto para ir meténdose nunha vida de luxo. Tamén realizará o importante papel de intermediario entre o mundo afastado do delincuente fuxido e o mundo civilizado.
A cabana do bosque cobra vida e vai cambiando de fasquía coma un personaxe máis. Pasando do abandono ó luxo, vaise afirmando na ansia pola vida e contaxia o entusiasmo ós seus moradores e ó contorno, coma se fose un oasis vivificador.
Mais as cousas teñen que volver ó rego. Como di o refrán, cada coello ó seu encovo. No bosque quedará Cincocentos, que semella máis cristián ca raposo. Cumprirá puntualmente o rito de marcar a tumba do gato que enterrou segundo o rito animal. Quedarán tamén as tumbas no silencio do bosque...
No derradeiro capítulo, Arto Paasilinna reparte xustiza e dá a cadaquén o seu merecido. Este aspecto parece ser un trazo caracterizador do novelista.
A novela está escrita cun humor que acae ben ós galegos. Fai sorrir, pero toca temas moi serios. Na lapela dísenos que “a súa escrita, limpa e precisa, ten a capacidade de contar de forma cómica as historias máis tráxicas e desconcertantes, que ambienta sempre nunha natureza vista con respecto e amor, e protagonizadas polos seus prototipos de homes finlandeses, algo anárquicos e individualistas”.
Por algún deses temas podiamos atravesar paseniñamente. A saber: o trato indulxente que reciben os delincuentes; as excursións de antigos soldados invasores; os movementos migratorios das xentes que non teñen patria; os baixos fondos da condición humana; as visións tópicas dos países veciños; a vella que se resiste a abandonar o seu hábitat; o sentimento da terra...

26.7.07

Lingua revolta (6)

Vaise notando o cansazo no desencravo lingüístico. Pasa coma nas reunións dos burócratas e altos executivos: rendición por fame. A cuestión segue viva e rexurdirá, porque quen lle podía poñer remedio nin ten gana nin ¿lle convén?.

Na prensa de hoxe volvemos dar con dous artigos. Un deles parte da vivencia, outro da comenencia. Contrastade as lecturas e convencerédesvos.


O artigo de Leo F. Campos recolle de pasada o vello tema da educación na escolla da lingua segundo o interlocutor. Digo vello polo tempo que leva actuando, non porque o deixasen de padecer os máis novos: alumnos da ESO consideran a eito que contestarlle en galego a alguén que non che faga unha pregunta neste idioma é sinxelamente de mala educación. ¡Menos mal que son teoricamente multilingües! Ollo: a mala educación só lle afecta ó galego.

Non é que o artigo estea enfocado deste xeito. É a primeira frase a que me trouxo á cabeza o prexuízo inhibidor: "A boa educación sempre foi a mellor virtude dos criados". En síntese, o artigo "Tan gallego como tu madre" pasa revista ós magros logros do bilingüismo harmónico para demostrar que a pax lingüistica que se practica por estes lares vén sendo a paz dos cemiterios.

No outro bando atopamos a dona Esperanza Guisán queixándose do acoso lingüístico que sofre. O seu artigo é un terrible memorial de agravios: topónimos que asaltan las carreteras; La Coruña que perdió su L de libertad; unos aviesos normalizadores que nos harán colgar la bandera azul y blanca de nuestros balcones...

A vea sentimental obrígame a pórme do lado desta vítima. Doulle a razón na súa queixa contra eses catro gatos "radicales y aviesos". Porque aquí, neste país que triunfou en Europa cantando lalalá, nunca se obrigou a ninguén a ser escolarizado en lingua ningunha; e cadaquén casou e defuntou no idioma que lle petou; e ninguén andou uniformado -salvo militares e policías, cae de seu-; e as bandeiras non adornaban nin santos nin pecadores...

A única chata que lle atopo a este último artigo é no referente ós datos estatísticos. Non sei de onde os sacou. Pero polo demais...
Tampouco sobra pedirlle ós santos o que non achamos entre humanos. O da barba dourada pégalle a todo: catástrofes, diglosias... A estas alturas, debe de estar xurando en arameo.
(Imaxe de http://www.mfa.gov.il/MFAES/MFAArchive/1990_1999/1998/9/Imgenes%20de%20un%20Estado%20en%20Formacin%20-%20pgina%203.)

19.7.07

Tintín racista

O artigo de La Voz de Galicia fai eferencia á censura da corrección política. O personaxe xa fora acusado de racista en Gran Bretaña, e agora os USA poñen a tirita antes da ferida e pasan os álbums de Hergé á sección de novelas gráficas para adultos. Razón: algunha das aventuras de Tintín -nomeadamente a de Tintín no Congo- poden resultar molestas para os clientes.

Non son listos nin nada. Matan dous paxaros dun tiro: quedan como señores sensibles e aumentan as vendas.

Sobre a aventura antes citada, o propio Hergé manifestou o seu arrepentimento. Tampouco foi a única que "corrixiu" conforme foron pasando o tempo e as edicións. Mesmo chegou a facer versións diferentes dalgunhas historias segundo o país no que ían ser publicadas. Quen queira debruzarse sobre estes aspectos só ten que botarlle unha ollada ó estudo dun coñecido tintinólogo: Michael Farr, Tintín. El sueño y la realidad, Zendrera Zariquiey, Barcelona, 2002. Tamén se toca o tema nas revistas Arte y parte (12, decembro 1997-xaneiro 1998) ou Leer 141, (abril 2003).
É verdade que os negros se teñen que sentir aldraxados (aínda que "Na República Democrática do Congo o libro está en venda libre sen crear incidentes"). Máis ou menos coma eses gallegos que son tratados de parvos ou monos. Hergé seica non era racista. Non creo que se poida dicir o mesmo do rei Leopoldo ou da requilindoria de reis e raíñas de Inglaterra; e nos Estados Unidos tampouco abondan os dedos dunha man para contar os mortos por tal motivo.

Hergé recolleu nas aventuras do seu personaxe o que había no ambiente. O seu traballo paga agora os pratos rotos (e de paso dan beneficios) da mala conciencia que provocan algúns feitos históricos e que molestan na memoria colectiva.


En conclusión: o porco non son eu por estar cheo de merda (dispensando), senón que o es ti por mo dicires. Rilla agora ese óso, Milú.

E xa que estamos, botémoslle unha ollada ó blog Nova frente. Descríbese como "um blogue de ideais e cultura". O artigo "Tintin esbulhado" axuda moito a entender a cuestión da corrección política.

18.7.07

No es calvicie, que es alopecia

O artigo de XOSÉ MARÍA MÁIZ TOGORES que aquí enlazamos recolle as actitudes lingüicidas da paisanaxe. No fondo, todo se reduce a un sinxelo complexo de inferioridade que o sufridor tenta solucionar custe o que custe. Pero no canto de buscar a causa para controlar a doenza, o sufridor quere curarse matando os efectos.
Lendo o artigo veume á cabeza a historia dun amigo. Cando alguén lle comentaba que estaba a perder o pelo, sempre lle retrucaba:

--Ei, ei... Que lo mío no es calvicie. Que es alopecia.

Sexa o que for, o couquizo estáballe quedando pelouro. Mais con isto non lle quero quitar a ninguén o dereito a se consolar ou a xustificarse como boamente poida. Ser parvos non é un dereito recollido na Constitución; pero pode considerarse un accidente que todo quisque sofre algunha vez na vida.

Mais cando a parvoíce adquire unha dimensión social empeza a ser perigosa e pode pagarse cara. Vén ser como querer curarse con placebos cando o mal existe realmente. Poñamos un exemplo lingüicida: moita xente moza foxe do galego "porque en gallego se siente montuna". Entón míraslle a ficha e ves que se trata dun vigués do Poulo ou da Guía ou do Castro... ou que viu a primeira luz no Pirulí. É do monte porque fala galego, non porque teña nacido ou viva no monte. E non hai alma viva que o convenza do contrario. ¿Como facerlle entender que é de monte, aínda que fale en esperanto?

Con esta razoable actitude, sexa calvicie ou alopecia, a lingua vai quedar pelona. O pensamento tópico non nos vai levar a ningures nin nos vai eximir de culpa nin vai servir de consolo.

Que Deus nos atope sorrintes e sen pelos na lingua.

15.7.07

Lingua revolta (5)

Segue o líder do PP teimando na ilegalidade do "novo decreto do galego". Nada novo sobre o xa dito, pero a forza de insistir as cousas acaban por volvérense certas. Velaí temos exemplos venerables como a tumba do Apóstolo (negada por algúns incrédulos) ou a Santa Compaña, mesmamente, da que hai quen di que son alucinacións de "endroghados".



A teima central de hoxe é que "O decreto abre a porta ó monolingüismo". Supomos que se trata do monolingüismo en galego. E abofé que non sería mala cousa, despois de todo. Non sería morte de cristián, supoño. Coñezo xente que morreu monolingüe (en galego). Morreu por vella, non por monolingüe. E viviu máis ou menos feliz, e ata lle deixou algo en herdo ós seus fillos.



Hai moita xente monolingüe, aquí no país e mais no resto do mundo. Moitos dos "líderes mundiais" tamén son monolingües, e non por iso deixan de cortar o bacallao.



Tocante ás portas abertas ó monolingüismo, nestes lares xa hai ben tempo que o están. Atopamos algo máis ca indicios xa no século XIII (trece). Non choveu nada dende aquelas. Pero este monolingüismo é "cordial" e desexable. Tan desexable, se non máis, coma "que cando un rapaz remata os seus estudos ten que coñecer tres idiomas, 'non só un'". Mágoa que ata o día de hoxe ningún político poida pendurar do pescozo a medalla do éxito no lerio do multilingüismo. Os que andamos a pé (con e aberto) achamos máis semilingües ca outra cousa; e iso mesmo en ámbitos monolingües por natureza. Seguramente son máis ricos en hipotecas. En fin...



Outra das teimas é a dos dereitos rabelados: "Non se lle poden cercenar os dereitos ós alumnos; os pais son os responsables da educación dos seus fillos, non os gobernos, os pais". Isto ten a súa miga: podiamos empezar pola contribución dos pais no deseño dos plans de estudo, seguir pola obrigatoriedade da escolarización e rematar pola escolla (obrigatoria) de determinadas materias optativas... Resumindo, como dicía un tal Ford, podes escoller libremente a color que queiras sempre que sexa branca ou negra.



Para tentar de entender as razóns profundas de Núñez Feijoo podemos botarlle unha ollada ó artigo de Xosé Manuel Beiras: "Glotofaxia á galega". Comeza o autor por explicar a orixe e sentido do termo, que describe plasticamente como "canibalismo lingüístico". Tamén se refire ás causas que o provocan e exemplifica con casos actuais que se dan en sociedades máis desenvolvidas cá nosa. Céntrase logo no proceso de normalización lingüística en Galicia, ó que acaba comparando cun baile de máscaras:


Arredor do idioma galego lévase xa demasiado tempo a praticar unha hipócrita e
tartufa ceremonia da confusión social e ideolóxica. Estáse a bailar o rigodón da
normalización lingüística, que todo o mundo asegura anceiar, mais que cáseque
ninguén di, nen sequer sabe, en qué consiste. Trasladada a ceremonia da confusión á instancia política institucional, convirtiuse nun interminábel baile de máscaras, sen a fermosa partitura musical da ópera de Verdi, mais cun enredo análogo no libreto, poisque tamén neste drama hai un crime -e a vítima é mesmamente o noso idioma na carne dos seus falantes.
O actual debate sigifica que algún dos danzantes quita a máscara e ensina o seu verdadeiro rostro: "Millor, xa que logo, que remate o baile de máscaras. Millor, daquela, que quen encarna a antítese no conflito da lingua retire a careta e así poidamos, os do común, recoñecer a sua auténtica visaxe: o rostro do colonizador. O glotófago - á galega".
(Imaxes de http://www.ppdegalicia.com/PPGaliciaGallego/Presidente/Alberto/ e de http://vello.vieiros.com/galicia97/beiras.html.)





14.7.07

¿Xulgado pola fala?

¿Que ten de estraño ser xulgado pola fala? Contamos con antecedentes. Se nós mesmos temos noxo do acentiño, ¿por que habían ser os estraños máis misericordiosos? Establecemos unha relación sentimental coa lingua semellante á daqueles matrimonios de chiste: ti zóupalle duro á parenta, que xa ela saberá o porqué, aínda que ti non o saibas.
Conto esta animalada porque acabo de ler esta noticia.
Cheira a "ya te pillaré a la vuelta de la esquina". ¿Ou non?
No mesmo xornal lemos estoutra noticia: "Feijoo insiste no 'bilingüismo cordial'". As súas razóns están ben fundamentadas:
Ó dirixente do PPdeG non lle parece ben que "nos digan a lingua na que temos que aprender a ler", e considerou que o galego non se debe "impor", xa que se non lle "faremos un fraco favor" á lingua, xa que "cando hai algo que é obrigatorio, normalmente non é querido".
Si, señor. Porque en calquera país do mundo, cada pai escolle a lingua que lle peta para que lle aprendan a ler ós seus fillos.
E a ver se hai sorte e non resucita aquel que deixou dito que no necesitamos gente que lea, sino bueyes que aren.

8.7.07

Lingua revolta (4)

E seguimos, como era de esperar. En La Voz de Galicia publícanse dúas entrevistas cos voceiros do PSOE e do PP. Cadaquén fala da feira segundo coida que lle vai nela.
O socialista sostén que se fixeron todos aqueles cambios necesarios para manter o consenso, o Plan de Normalización e a legalidade do texto final.
O popular avisa do "claro risco de caer no monolingüismo", ademais da creba de certos principios fundamentais que atinxen ós "dereitos dos pais, dos dereitos dos alumnos e de evitar calquera perigo de inmersión lingüística, e na lingua que sexa".
No medio das dúas fileiras de dentes queda a pobre lingua galega que, curiosamente, sempre que se trata de gardar a legalidade é a que acaba perdendo.
¿Ou non?
(Imaxe de http://www.worth1000.com/cache/gallery/contestcache.asp?contest_id=7897&display=photoshop.)

6.7.07

Lingua revolta (3)

O secretario do Consello da Cultura agoira "malos tempos tempos para a 'pax lingüística'" de seguiren as posturas políticas como agora están: os populares opóndose ó Plan de Normalización e usando a lingua como "pólvora barata" para as súas leas políticas. De pasada, os expertos sinalan a inexistencia de dificultades serias para que un castelanfalante adquira competencias lingüísticas en galego. (A outros, con menos medios, mergulláronnos no castelán, sen preguntarnos se queriamos ou non, e nin por iso morremos nin odiamos tal idioma nin farrapo de gaita. Dos resultados académicos, mellor non falamos.)
Pola súa banda, as cabezas pensantes do PP insisten na ilegalidade, ou aínda algo peor, do decreto: “O decreto do galego é unha traizón”. Disque se trata dun decreto ilegal, que mesmo pode ser inconstitucional, que é unha traizón ó consenso ó que chegaran as tres forzas políticas de sempre, etc. Haberá que facer un máster para entender a legalidade; neste país segue sendo unha fonte inesgotable de comida para avogados.

Neste gremio, o galego (idioma) pinta pouco. ¿Implicaría poñérense a réxime?









5.7.07

Lingua revolta (2)

Seguimos co conto de nunca acabar. E mesmo así é motivo de ledicia, ou debe selo. Porque o día que esta leria da lingua remate ou é que xa se normalizou -cousa de non crer hoxe por hoxe- ou que xa morreu de vez e non paga a pena falar dela. Salvo que ós políticos lles interese esta requitaterna e sigan coa súa versión da historia da piollosa.


Para os alumnos interesados na cuestión -e debiades interesarvos malia que xa cheire a podre- van unhas achas máis para o lume desta agre polémica.
Anxo Tarrío lémbranos o sentidiño que o padre Sarmiento recomendaba ós seus contemporáneos, sobre todo ós compañeiros do gremio. Tampouco non lle fixeron moito caso. E os que llo debían facer hoxe, se lles soa Sarmiento, coidarán que só era un frade calvo e gordo de tempos idos sen ilustración.
Pola súa banda, Marisol López lembra que, se de discriminación se fala, a lingua discriminada é o galego. Lémbrallo a unha xente que xa o sabía, pero fai coma que non. E mesmo llo lembra con respecto, aínda que se cadra non o merecen. (Tamén pon unha fe no decreto que ós que somos politicamente ateos non nos entusiasma máis do que xa o estabamos con outras medidas que pretendían o bilingüismo harmónico que tan ben se vendeu.)
O xornal La Voz de Galicia recórdanos que "este modelo lingüístico -impulsado polo Partido Popular en Baleares, a través dun decreto asinado en 1997 polo entón presidente Jaume Matas- foi utilizado como guía de cabeceira polo bipartito para que o PPdeG apoiase mimeticamente a nova normativa". Este xornal comenta tamén as características básicas doutros modelos bilingües que, dito sexa de pasada, tiveron máis éxito cós aplicados en Galicia (se é que aquí se aplicou realmente algún).
Un enfoque político da cuestión atopámolo no artigo de Navia Franco publicado en Xeración Web. Lamenta a autora "que sexa a nosa lingua (feble, desprotexida e tantos anos marxinada) o instrumento elixido para intentar gañar liderado a conta da personalidade do PP (antes de Galicia)".
Abonda por hoxe. Mañá seguramente teremos máis, porque neste asunto sempre hai alguén a facer o ganso.

4.7.07

Lingua revolta


Anda estes días a prensa tola por mor da lingua, mellor dito, polo decreto que pretende regular o uso do idioma no ensino. O diario que aquí enlazamos faise hoxe eco dun bo abano de opinións ó respecto.

(Por certo, este xornal non lles vai resultar moi fiable porque se expresa en galego e xa se sabe que tal palabriña revólvelle o estómago a máis dun.)

Volvendo ó tema, atopamos unha noticia na portada:
Feijóo e o Consello Consultivo usan o galego para crispar
Se cadra é unha acusación infundada, pero confeso que tampouco entendo moi ben certas posturas se as intento enfocar polo lado puramente lingüístico. Ó principio pensei que me regalaran a carreira, pero comprobo polo que leo na prensa que non son o único parvo da nazón de Breogán.

Os outros artigos ós que me refiro son:

a) "Neste estraño verán chamado inverno", de Manuel Vidal Villaverde, que fai un repaso pola (ás veces esperpéntica) actualidade cultural do país e remata:

Falando da liberdade de escoller idioma; contra a "Educación para a cidadanía"; ou "tan gallegocomo", e detrás AGLI, o PP español, e algún que outro socialista tamén español, aínda que exerza en Galicia. E como benzón urbi et orbi, a Conferencia Episcopal española, con Rouco Varela ou sen Rouco, que, xa non bebe viño tinto polas rúas de Compostela, como noutrora, nin fuma ducados. Co decurso dos anos, e con este mesmo barruzo do comezo desta Fai fume paseará en sombra polo anoitecido do Vilar, cecais de camiño ao Obradoiro, para lle chiscar un ollo ao Mestre Mateo, ao Pórtico da Gloria.
Chove maino no tedio desta mañá, co mirar atento dos xeranios, eses ollos.

b) "'Con senso' sobre a lingua", de Xosé Ramón López Boullón, reflexiona sobre a cuestión que nos ocupa e tamén conclúe:

Opoñerse ao novo decreto evidencia terlles zuna á normalización lingüística e ao galego que non son as súas prioridades, porque a normalización non responde a esa "preferencia" lingüística dos galegos, o castelán. Co cal, os galegos estariamos mellor se seguise vixente o Real decreto de 1926 de Primo de Rivera, continuación do Decreto de 1902, que prohibía o uso das linguas minoritarias na escola. E... volta ás andadas!

c) Isidro Novo en "Observando o idioma" repasa o proceso que nos levou a esta situación e incide no dereito inalienable que temos os galegofalantes no uso do idioma:

Pero o que tiñamos claro tódolos alí asistentes é que á nosa lingua, por selo, asístelle o dereito inalienábel a seguir sendo a emitida polas nosas voces galegas e nada nin ninguén conseguirá facernos renunciar a ela. Porque é a lingua de acó. Porque é o noso gran sinal de identidade. Así pois, tódolos que alí asistimos consideramos que había que tomar medidas dende xa en canto a facela o máis necesaria posíbel na nosa terra, en canto a poñela en valor, en canto a encarecela. Que sen ela no noso país todo sexa moito máis difícil. E tódolos representantes fixemos nosas as palabras de Francisco Fernández Rei, que asistía en nome do Instituto da Lingua Galega: A solución pasa por "ser amabelmente intransixente no cumprimento da lei".

d) Para rematar, creo que é Rosa Aneiros en "O conflito lingüístico" quen atina a describir cabalmente a actitude dos políticos que defenden a harmonía e a liberdade lingüística. Se cadra pretenden explicarnos que la libertad bien entendida consiste en que yo hablo la lengua que me da la gana y tú te callas si no quieres hablar como yo. E iso cun pouco de sorte. En tempos -Deus queira que non volvan- podías meterte nunha boa lea. ¡E logo!


Os alumnos do vindeiro curso xa tedes algún texto máis sobre os que facer algún comentario crítico que ilustre o tema de "Lingua e sociedade" ("Lengua y sociedad").