9.12.17

Un escritor insatisfeito e defraudado: W. Fernández Flórez

Imaxe: Fundación Wenceslao Fernández Flórez
"No es sociólogo, es verdad. No es un gobernante, es verdad también. España no puede esperar de él más que la inactividad y el sopor; certísimo. Pero puede dar destinos, y su mano suave tiene una cautela prodigiosa para repartir los fondos de reptiles"
Lido o parágrafo sen ningunha referencia ao que ancoralo enseguida se nos vai a cabeciña a algunha siglapunto (Emepunto, Errepunto, Ipunto...) referida a persoeiros que exercen o poder ou lle andan ao axexo. Semella un anaco tirado dalgún artigo de opinión de hoxe mesmo.

Pero o texto está tirado dun artigo titulado "Panorama político", escrito por Wenceslao Fernández Flórez e publicado o 29 de setembro de 1915. Referíase a Eduardo Dato Iradier e soa coma se non pasasen máis de cen anos por el.

O estudo de José-Carlos Mainer* do que collo a cita de enriba apunta, ademais das políticas, outras causas da insatisfacción do escritor coruñés en lingua castelá. A saber:

“Independientemente de las razones que antes he citado como causa del «señoritismo» del escritor, sería injusto olvidar aspectos más sociológicos que psicológicos: la absoluta precariedad de la clase media gallega, separada del pueblo bajo por el abismo de una diferencia de idioma pero también sometida a una oligarquía muy caracterizada; víctima de un complejo de inferioridad frente a las gentes del resto de la península, pero vivero tradicional de funcionarios y militares, únicos status donde la seguridad del puesto neutralizaba la inestabilidad temperamental de los gallegos (muchas veces resuelta en sumisión aparente, astucia y frialdad). No creo que falten estos rasgos en nuestro escritor, uno de los pocos españoles de su tiempo que supo hacer del periodismo lo más parecido a un negocio saneado y a un empleo fijo”.
Se unha opinión coma a transcrita ao inicio mantén a súa frescura pasado un século, alguén máis que o seu autor se sentirá insatisfeito e defraudado. Semella que estamos vendo a representación da mesma obra no mesmo teatro. Non cambia nin unha coma do libreto nin os elementos da escenografía. Soamente se van renovando os actores e as súas chaquetas, e o único que podemos valorar é se representan mellor ou peor o papel que teñen asignado. Para os espectadores que sofren a representación la vida sigue igual. O no.
No que portén ao abismo lingüístico estamos dando agigantados pasos al frente.

_________________________________________________
*José-Carlos Mainer, Análisis de una insatisfacción: las novelas de W. Fernández Flórez. Madrid, Castalia, 1976. Citas das páxinas 69 e 17-8, respectivamente.

2.12.17

Rolda pola república das letras-191. Novembro de 2017

Esa lista del patrimonio documental vela por la protección de esos fondos y por su accesibilidad (La Voz de Galicia, 01-11-2017).
[...] 94 contos que se suceden en orde minguante: o primeiro, Intruso, ocupa tres páxinas, mentres que o derradeiro, Infarto flamenco, ten nada máis que tres palabras (Xesús Fraga, La Voz de Galicia, 03-11-2017).
[...] en Elisa e Marcela non só dúas mulleres non renuncian ao seu amor nunha sociedade machista e homófoba, senón que se afonda na revisión da construción social da masculinidade -e da feminidade- (entrevista de Montse Dopico, Praza Pública, 03-11-2017).
[40 anos da publicación]
As convulsións sociopolíticas -a ditadura esboroábase- e a iniciación a unha existencia liberada conforman o pano de fondo de Dos anxos e dos mortos. Obra de protagonismo mozo e colectivo e con vontade de ruptura estética, escrita por un anarquista confeso, era, considera Kukas, "un froito máis naquela festa cultural e ideolóxica". Malia a violencia ambiental da época, as lembranzas reconstrúen un tempo vizoso, intenso, de caos e descubrimentos. Diso trata, tamén, a novela (Daniel Salgado, Sermos Galiza, 03-11-2017).
[...] un libro que rompe os lindes da poesía e que, sen dúbida, se vai converter nunha das lecturas imprescindibles da temporada en Galicia (El Correo Gallego, 04-11-2017).
Premio de Poesía Erótica Illas Sisargas, a decimosegunda edición [...]. Diáspora de amor balea é un espistolario a dúas voces "nas que a forza do erotismo está na distancia física entre as voces. É un erotismo imaxinado, cálido, tenro, construído desde a memoria dos corpos e, á vez, na fertilidade da imaxinación", sinala o fallo (Sermos Galiza, 04-11-2017).
[...] selección plural confeccionada segundo o criterio destas diferentes persoas que están vinculadas, dunha ou doutra forma, á Literatura Infantil e Xuvenil (LIX) en galego (Belén Bouzas, Sermos Galiza, 05-11-2017).
[...] analiza o sistema galego de medios de comunicación e o traballo dos xornalistas durante a Transición (Praza Pública, 05-11-2017).
O xurado valorou que a novela de Antonio Piñeiro é un “relato cunha grande habilidade narrativa que arrisca e funciona como mecano en que a persoa lectora ten que implicarse para construír o quebracabezas até a última páxina” (Sermos Galiza, 07-11-2017).
[...] el jurado de la edición número 23 de los Premios San Clemente Rosalía-Abanca ha escogido esta mañana como ganadores a Todo canto fomos, de Xosé Monteagudo, Patria, de Fernando Aramburu, y Morir en primavera, de Ralf Rothmann (Tamara Montero, La Voz de Galicia, 08-11-2017).
Conmemorar unha das grandes figuras da poesía e literatura galega de tódolos tempos. Ese era o fin da homenaxe que se lle brindou onte na libraría Andel de Vigo a Xohana Torres (Mar Mato, Faro de Vigo, 08-11-2017).
O mesmo ano en que os bolxeviques tomaron o Palacio de Inverno en Petrogrado, Ramón Cabanillas publicaba unha das súas obras maiores, Da Terra Asoballada. Libro de poemas chave no ambiente cultural das Irmandades da Fala (Sermos Galiza, 08-11-2017).
[...] devólvenos en Ultramarino o pracer e o misterio deses instantes fuxidíos que, dalgún xeito, marcan as nosas vidas. É un libro que transpira luz e estremecementos táctiles, que asume o risco da aventura poética e o hedonismo do xogo ­introspectivo, a forza e a emoción de saberse dono de plenitude carnal (El Correo Gallego, 09-11-2017).
O tributo -convocado sob a lenda de "Atesourando a palabra"- reuniu unha nutrida representación das artes polas que Paco Souto profesaba un maior cariño: as plásticas, a poesía, a música… (Sermos Galiza, 12-11-2017).
[...] o selo ourensán Eurisaces publica nun só volume -Poesía reunida (1988-2017)- a obra completa de Vázquez Naval, o que engade un libro inédito aos seus tres poemarios coñecidos: As voces da saudade (1988), O rito do regreso (1996) e As luces de noutrora (2010). Temporais pasaxeiros (H. J. P., La Voz de Galicia, 13-11-2017).
Un libro no que un mozo transexual chamado Álex comeza unha viaxe cara si mesmo despois de subir un vídeo á súa canle de YouTube, na que compartirá anacos da súa vida e das súas experiencias (entrevista de Borja Casal / H. J. P., La Voz de Galicia, 13-11-2017).
Pola versión ao galego de de Fosca (1869), de Iginio Ugo Forchetti (entrevista de Daniel Salgado, Sermos Galiza, 13-11-2017).
A activista cultural María Casar guiará ese día ás doce da mañá un roteiro pola cidade natal de Villalta, A Coruña. Titúlase Roteiro sobre o espello do mar e do vento e transitará "polos espazos que poetizou, porque na súa obra a Cidade faise palabara e reconstrúese como lugar mítico" (Sermos Galiza, 16-11-2017).
Anatomía da lingua foi escrito aos poucos, pero am preocupación polo noso idioma sempre estivo aí. É unha dor, unha cousa latente, que hai que intentar curar. A poesía é un analséxico e, á vez, unha denuncia, nun país coma o noso que abandona o seu (entrevista de Daniel Salgado, Sermos Galiza, 17-11-2017).
Unha obra de “corte filosófico” onde concede “un espazo de dignidade aos outros, aos diferentes, aos marxinados” –en palabras do xurado– deulle ao xornalista e escritor Alberto Ramos o XVII Premio Risco de Creación Literaria. Trátase de A simetría das bestas, que verá a luz en 2018 (Sermos Galiza, 18-11-2017).
"Os críticos, quen o coñeceron, ou no libro de conversas [Conversas con Carballo Calero, 1989], afirman que Carvalho Calero nunca falaba da Guerra Civil. Si o fixo nun romance 50 anos despois". O conflito armado entre democracia e fascismo ocupa a segunda parte de Scórpio. Dalgún xeito, anticipa a vaga de literatura da memoria histórica que abundará a narrativa galega no inicio deste século (Daniel Salgado, Sermos Galiza, 19-11-2017).

Para min é un pouco a subversión do discurso dos superheroes, que é un espazo da cultura pop que me interesa bastante e desde sempre. O que fixen foi utilizar esta cuestión como fío condutor da novela, do protagonista que vai intentando comprenderse a si mesmo a través dunha ferramenta como son os cómics. Iso é algo que todas as persoas facemos, pero sobre todo na adolescencia, un momento no que estamos intentando buscar os nosos referentes (entrevista de Belén Bouzas, Sermos Galiza, 20-11-2017).
Estíbaliz Espinosa escribe dende o enfoque «dunha cultura única -como define a propia autora- :a simbiose entre a ciencia e as humanidades, así como o eixe entre muller, tecnoloxía, palabra e ciencia» (Tamara Montero, La Voz de Galicia, 21-11-2017).
[...] relata una historia de aventuras sobre una organización clandestina creada para salvar obras de arte y, según el jurado, sobresale por "la mezcla de tiempos históricos" y una "relectura muy actual de la mitología griega con una gran sensibilidad con el patrimonio cultural" (El Correo Gallego, 22-11-2017).
[...] Arcadio López-Casanova. El foi o encargado de inaugurar o simposio co que a Real Academia Galega (RAG) conclúe na Coruña o seu programa sobre o autor ao que dedicou este ano o Día das Letras Galegas (Brais Capelán, La Voz de Galicia, 22-11-2017).
Desde Sacardebois, Araúxo vai reconstruíndo a memoria da comarca a través das palabras e recordos das súas xentes (El Correo Gallego, 23-11-2017).
Os fillos como ferida. Como fenda que racha a vida. A xuventude. E máis nun contexto de precariedade laboral, social e vital. Desa consciencia nace Lumes (entrevista de Montse Dopico, Praza Pública, 26-11-2017).
Nas súas páxinas, o lector pode descubrir a riqueza literaria de puntos da cidade a través da información referida á vida e á obra do autor de Merlín e familia, así como a outros creadores relacionados con el (El Correo Gallego, 28-11-2017).
Froito dun intenso traballo de anos, os autores achegan no libro documentación que proba o espolio coñecido pero tamén información e datos sobre moitos outros aspectos polémicos -cando non ilegais e claramente inmorais- que rodearon aquel proceso que supuxo un "macroespolio" moito máis aló da antiga residencia de Pardo Bazán e que contou coa colaboración da elite coruñesa conservadora da época (Miguel Pardo, Praza Pública, 28-11-2017).
En Acto de Hixiene, o público asiste ás exequias dunha artista que todo o mundo respectaba, pero ninguén coñecía.
   
        No fondo, a mesma denuncia: a pobreza -real, non romantizada nin metafórica- de moitos artistas
    -”Sabías que cando atoparon o cadáver estaba xa en descomposición? E que só comezaron a investigar porque deixou de pagar o aluguer? E que durante toda a súa vida non tivo un só recoñecemento que fose?” (Montse Dopico, Praza Pública, 29-11-2017).
[...] premio de novela por entregas de La Voz de Galicia na súa última edición (Jorge Lamas, La Voz de Galicia, 30-11-2017).
A historia comeza cando o narrador decide abrir o vello bául do bisavó e atopa unha morea de poemas escritos sobre cortizas de bidueiro (El Correo Gallego, 30-11-2017).

15.11.17

Sapos e Sereas (de Ana Cabaleiro). Cuestionario

Imaxe: Editorial Galaxia
Para o club de lectura de Sapos e Sereas (de Ana Cabaleiro).

CUESTIONARIO

  1. No conto tradicional o sapo agachaba un príncipe ao que o bico da namorada volvía ao seu ser. Analizade esta visión clásica e contrastádea coa que se aprecia en Sapos e Sereas.
  2. Se non agachan “fermosos e afoutos cabaleiros”, ¿que veñen sendo os sapos dos relatos de Sapos e Sereas? Para comezardes a tirar do fío reparade nas páxinas 88-9: “os sapos non se bican, que os sapos só se tragan”.
  3. ¿A quen se dirixe a autora no epílogo?
  4. No epílogo cítanse tres mulleres. ¿Quen son? ¿Que teñen en común? ¿Que de diferente? ¿Que herdanza nos deixaron?
  5. Comentade as posibles semellanzas das protagonistas dos relatos coas mulleres que se citan no epílogo.
  6. Valorade este consello: “Se intentas imitala [a Xudit], procura estar no bando dos que fan as leis” (p. 88).
  7. A vida da xente rexistra unha boa restra de “traizóns” como, por exemplo, a crenza nos Reis Magos (p. 17). Rastrexade os relatos e citade algunhas das “traizóns” que atopedes.
  8. Comentade se os contos con final feliz son unha ferramenta para educarnos na resignación.
  9. Analizade a comunicación no matrimonio Aurora-Xosé no conto “Crónica do poema estragado”.
  10. No relato “A noite que o Lobo Feroz coñeceu a Groucho Marx” apréciase un radical cambio de roles dos personaxes en comparanza co conto tradicional que lle serve de base. Comentade este aspecto.
  11. Relacionade os elementos dese universo simbólico que nos acompaña dende a infancia (Carapuchiña, Lobo Feroz, Serea…) e comentade o tratamento que se lles dá nesta obra.
  12. ¿En que relato atopamos un conflito entre mundo rural e mundo urbano. ¿Como afecta ás relacións de parella?
  13. En máis dun relato tócase o tema dos malos tratos. ¿En que circunstancias se dan? ¿Como se enfoca ao tema?
  14. ¿Que tipo de papel desempeñan nestes relatos os personaxes masculinos?
  15. Ademais das relacións de parella, nestes contos trátanse outros temas como a desertización demográfica, a violencia doméstica, a educación infantil… Comentade estes e outros aspectos segundo o seu desenvolvemento na obra.

Ana Cabaleiro, Sapos e Sereas. Vigo, Galaxia, 2017.

7.11.17

Xosé Neira Vilas. Os papeis do vello mariñeiro

Imaxe: Os papeis do vello mariñeiro. Bolanda
Morre o vello mariñeiro e no rocho onde se refuxiaba para atoparse consigo mesmo e coas súas lembranzas achan uns papeis que veñen sendo as notas do relatorio de toda unha vida laboral.
O autor di ordenar e transcribir eses papeis e así llos presenta ao lector, na voz do mariñeiro narrador, coma se fosen anotacións para facer constar feitos sen ánimo aparente de procurar ningunha elaboración literaria.
Nesa vida de traballo relatada n’Os papeis do vello mariñeiro non aparecen datas concretas, pero os feitos narrados lévannos fundamentalmente aos anos sesenta do século XX, aínda que o marco cronolóxico sexa amplo dabondo para facernos ver a evolución da mariña mercante en medios e condicións laborais. Así, por exemplo, vemos como vai desaparecendo o contrabando de cousas miúdas (radios, whisky…), “necesario mercadeo” para redondear un salario miserable. A vista gorda do vixiante tamén axudaba. Mais aínda que mingüe o mercadeo, permanece o traballo sen horario e o cambio frecuente de barcos, as máis das veces baixo bandeira de comenencia.
A vida a bordo dun mercante non sempre resulta monótona nin levadeira. E cando o barco toca porto, os perigos cambian de cara pero non desaparecen. O mariñeiro en terra descoñecida pode verse drogado, asaltado, roubado…
O relato do vello mariñeiro tamén nos permite facer unha lixeira idea do país ao que van destinadas as mercadorías (sobre todo se non viaxan legalmente); deixan ver o que lle sobra ou o que lle falta. O lector non pode evitar imaxinar como será o país que importa bombóns ou champaña ou tractores de segunda man.
O noso mariñeiro traballa polo pan, mais tamén confesa que esta profesión lle permite sentirse libre (p. 67), sensación de liberdade que non sería posible en terra no país e na época que lle tocou vivir.

Noticias na rede


Xosé Neira Vilas, Os papeis do vello mariñeiro. Compostela, Bolanda, 2017. Ilustracións de Alberto Fernández García.