¿Bebiches?

Imaxe: La Voz de Galicia

A policía local de Rianxo está a levar adiante unha campaña para lembrarlle aos condutores nestes días de ledicia oficial que beber e conducir son actividades incompatibles. Os promotores da campaña xa se dan por satisfeitos se logran salvar unha vida. E non é pouco. Non está o país para perder vidas por excesos de bebida, de velocidade, de adrenalina, de drogas…

As mortes son lamentables. E que as autoridades competentes teñan que lembrar o uso do sentidiño común, tamén o é. Ás veces o consello semella provocar o desafío: lembremos aquel presidente de bigote severo e cara de zoca que se rebotaba contra o goberno que rebaixou drasticamente os niveis do alcoholímetro. ¿Quen era o goberno das Españas para dicirlle a el que, cando ou como tiña que beber? Non nos paramos a imaxinar que soltaría pola súa boquiña se llo chega a dicir un policía rianxeiro…

Sentidiño, pois o recurso ao “malo será”, aínda que nos identifique como indíxenas galegos, é un mal método para sentar detrás dun volante.

Parabéns pola campaña, sorte e grazas. Grazas especialmente ao “jefe del destacamento rianxeiro” que, segundo se desprende da lectura de La Voz de Galicia (29-12-2016), emprega un galego loable e respectuoso coa gramática.

Tampouco vou lamentar o galego accidentado do cartel, pero o sicario de Herodes que aniña en todo profesor lévame a facer un par de puntualizacións:

1. A parella de pronomes te / che. Os indíxenas, quitados os das consabidas áreas dialectais, úsanos sen pensar. Os gramáticos represores recomendan botarlle unha ollada á función sintáctica: te funciona como complemento directo; che, como indirecto. Por exemplo, neste caso preguntámoslle ao verbo ¿que é o levado? Se a resposta es ti, a forma pronominal que corresponde é te: a policía levouTE para a casa [o levado es ti]; a policía levouCHE o coche para o depósito [o levado é o coche].
2. A perífrase: ir + infinitivo. Vou comer; vou traballar; vou tocar o berimbao á punta do peirao; ¿quen te vai levar? (O espírito aforrador do galego garda a preposición a para outras ocasións).

Non hai que amuarse polos accidentes lingüísticos. Nin son morte de cristián nin carrexan sanción. O idioma padece por falta de uso,  non porque de cando en vez lle metamos un couce á gramática.

Pero, coma no caso da bebida, tampouco hai que abusar.

Vídeos relacionados: "Campañas de impacto para evitar los accidentes de tráfico", en La Voz de Galicia.

"Pedino de rodillas"

A expresión completa, tal e como a recolle La Voz de Galicia (08-10-2015. Actualizado a las 18:39 horas) di textualmente: "Pedino de rodillas e agora se me toma o pelo".
Expresións coma esta escóitanse e lense  a miúdo e fanlle saltar os automáticos ao gramático represor.

1. En galego pídese de xeonllos (así nos vai). Non debe entenderse en sentido literal porque o alcalde non iría á reunión coma quen vai ofrecido á Virxe da Franqueira. Aquí ten o sentido de "pedir encarecidamente" ou algo similar. Tamén considero que se trata de algo máis que unha simple cuestión léxica. Lembro o caso dunha persoa culta que lles chamaba naranxas ás laranxas porque lle soaba menos "bruto". Así que por un prurito social tododiós ten rodillas e non xeonllos, abuelos e non avós ou nindiós ten Deus. As recuperacións, se se dan, pola vía académica.
2. E agora *se me toma o pelo. O tomado é o pelo (complemento directo); daquela, sobra o se. En galego estándar: e agora tómanme o pelo.

Noutra ocasión falaremos dos complementos directos introducidos pola preposición a e da colocación dos pronomes átonos.

Malia o dito enriba, agradezo ao alcalde o uso da nosa lingua, mesmo para encabuxarse cos seus compañeiros de oficio. E prégolle que desculpe a miña deformación profesional. Ás veces os profesores somos tan atravesados coma os políticos.

Lingua esgallada-49

Imaxe: Lingalog

Recollo algunhas expresións de exercicios escritos e propoño esta actividade por mor do trasacordo. Pódense facer en liña nestas dúas ligazóns:

Daypo: Test lingua esgallada-49.

Educaplay: Lingua esgallada-49.