31.10.09

Gonzalo Moure. A noite d' O Risón

O narrador lembra unha noite de treboada que tiña pasado moitos atrás nun bar do mariñeiros (O Risón). O marco das historias ambiéntase nunha vila da desembocadura do Eo. O temporal impídelle regresar á casa. No intento por achegarse, o rapaz acaba refuxiándose na tasca mariñeira. Os seareiros que se dispoñen a pasar a noite nese acubillo sen luz e sen teléfono comezan a contar vellas historias"de xa van alá máis de corenta anos". Veñen sendo etas historias relatos de náufragos que "saen do inferno". De entre eses relatos cobran unha certa autonomía os da moza esbrancuxada e o mariño lanzal.
O lugar e o narrador serven de fío condutor das historias. Para o protagonista que se pon a salvo da treboada externa, os contos dos mariñeiros provócanlle unha treboada íntima que aflora moitos anos despois na súa memoria.


Sobre a obra:


Gonzalo Moure, A noite d'O Risón, Vigo, Xerais, 2007. Tradución: Ignacio Chao. Ilustración: Pere Ginard.

Imaxes:Edicións Xerais e laboratorium.cat

28.10.09

Noticias de literatura-69

Faleceu a escritora Anisia Miranda:
En galego publicou unha importante obra dirixida ao público infantil, a maior parte en Ediciós do Castro: Pardela amiga, Cantarolas, Os contos do Compay Grilo, A primeira aventura, A casa dos títeres, A volta do Compay Grilo e Mitos e lendas da vella Grecia. Na colección Merlín de Xerais publicou en 1995 unha reedición de Cantarolas, na que incluíu unha ducia dos seus poemas para nenos e nenas escritos en galego (Xornal de Galicia, 23-20-09).
Escritora, entusiasta activista e muller de notable temperamento, destaca Galicia Hoxe.
Miranda
entrou á literatura galega da man de Neira Vilas. Mesmo dende a Cuba revolucionaria -aló residiron entre 1961 e 1992-, o activismo literario da escritora desenvolveuse en galego (El País).
O Porto dos Escravos lembra os anos duros de Anisia Miranda e Neira Vilas na etapa de Follas Novas. Manuel Vidal Villaverde fai unha "Lembranza da escritora recentemente falecida cando se fan dez anos que a AELG homenaxeou a Neira Vilas co "Escritor na súa Terra" (Galicia Hoxe). Baixo o título de "Anisia Miranda" atopamos tamén a sentida lembranza do poeta Miguel Anxo Fernán Vello.
Maribel Gómez Arto, co seu poema "Eles non saben" foi recoñecida co accésit do Premio Manuel Oreste Rodríguez de Paradela (Galicia Hoxe).
Dolores Vilavedra bota unha ollada ás últimas letras nun artigo que leva por título "Na procura da identidade" (Luces, El País).
Daniel Salgado escribe sobre Suso de Toro por mor da publicación de Sete palabras.
Camilo Franco e Vieiros fálannos dos dez anos de "Por conto alleo", unha interesante experiencia de literatura na rede.
Xavier Alcalá publica Habana Flash, unha crónica da Cuba castrista:
O libro é a crónica ficcionada dunha viaxe real a Cuba que mestura o periplo da emigración galega a Cuba e o presente revolucionario de Fidel Castro. Escrita nunha prosa lixeira, Habana Flash é, deste xeito, unha mestura de documento xornalístico con ficción realista (Galicia Hoxe).
Lembranza de Uxío Novoneyra no décimo aniversario do seu pasamento: "A RAG decidiu dedicarlle por unanimidade o Día das Letras pola "excelencia" da súa poesía, polo seu galeguismo e por ser "profundamente democrático" (Galicia Hoxe, 26-10-09). No mesmo xornal (27-10-09), Xosé Lois García bota unha ollada sobre a figura de Uxío Novoneyra e sitúa o escritor no contexto do conflito lingüístico actual.
Francisco Pillado conversa con Manuel Vidal no Galicia Hoxe.
María Canosa fala da súa literatura con Rodri García (La Voz de Galicia, 26-10-09).
Xavier Lama, premio Borobó:
Xavier Lama (1962) ademais de xornalista conta con máis de doce libros publicados onde destaca a súa obra poética. Licenciado en Ciencias da Información pola Universidade Complutense de Madrid é xornalista na Televisión de Galicia, posúe númerosos premios que dan conta do seu bo facer como xornalista e literato. Entre eles o "Galicia de xornalismo" 1989 ó mellor artigo do ano e galardóns literarios como o "Álvaro Cunqueiro" ou "Rafael Dieste" (Galicia Hoxe, 27-10-09).
Xosé Lois Rúa Núñez fala do seu último libro con V. Oliveira:
Rúa Núñez define Memoria dos ríos perdidos como "o libro das homenaxes a amigos, á poesía galega, aos mártires de Palestina, á "nación oblicua", Galicia".
Rosa Aneiros presenta Sol de inverno:
Aínda que Sol de Inverno poida incluírse no xénero da novela histórica -reconstrúe a peripecia dunha familia republicana que debe exiliarse para fuxir do fascismo-, Rosa Aneiros rexeita falar dese tipo de etiquetas: "Toda novela está ancorada nun espazo ou nun tempo que ás veces é a actualidade e outras varios séculos atrás". Por riba de todo, o seu obxectivo era "defender a historia de Inverno" até o punto de que este personaxe -central na trama- "ten voz propia e traballei nel para que o lector percibise non tanto a miña voz como narradora senón a da protagonista da novela" (Galicia Hoxe, 28-10-09).

Imaxes: Galicia Hoxe (Anisia Miranda); Miguel Villar, La Voz de Galicia (María Canosa).

26.10.09

María Victoria Moreno. Onde o aire non era brisa. Cuestionario

Imaxe
Onde o aire non era brisa. Editorial Galaxia
Cuestionario guía para o club de lectores de Onde o aire non era brisa.

CUESTIONARIO
(Entre parénteses sinálanse as páxinas nas que se poden atopar pistas para posibles respostas.
)
  1. Explica a escolla lingüística da autora e as súas razóns para facela.
  2. A xente e os recendos (p. 25).
  3. Trazos xerais da mentalidade dos homes da novela (p. 15).
  4. Trazos xerais da mentalidade das mulleres na novela.
  5. Descubre os poemas que abrollan no texto da novela (pp. 16, 47, 154, 155, 156, 157).
  6. O medo e os medos (pp. 17, 22, 33-4).
  7. Describe a situación das escolas do rural.
  8. O sentido e a práctica da caridade (pp. 80-81, 83).
  9. A infancia descrita na novela.
  10. Describe a familia dos Coroneis e comenta o seu papel en Alcores de Donalvar.
  11. O mozo Santiago e o seu pai discrepan no valor que lle dan á escola. Comenta este aspecto. (Para comezar véxanse pp. 40-46).
  12. ¿Que valor se lle dá á literatura na obra? (Véxanse pp. 54-5).
  13. As mulleres roxas e as mulleres azuis. Confronta modelos (p. 56).
  14. Analiza na novela a institución do matrimonio. (Repara, por exemplo, na parella don Andrés / dona Paquita.)
  15. Os alcumes (pp. 72, 76).
  16. O mundo soñado de Purita (pp. 91-95).
  17. A presenza da morte na novela (pp. 104-5).
  18. Os galegos na novela (pp. 128-144).
  19. A folga e o terrorismo agrario (pp. 132-144).
  20. O simbolismo da maleta (pp. 147, 153-7).
  21. O desengano de Elena (p. 158).

23.10.09

María Victoria Moreno. Onde o aire non era brisa

0. Ábrese a obra cun prólogo de Pedro Ferriol que nos conta a xénese desta novela que nacera cun nome e nun idioma distintos 36 anos antes.
A novela está baseada "nas experiencias dunha mestra nova que chega a unha vila de caciques e que salienta as lacras da década de 1960, na que imperaban as conspiracións, a pobreza, o poder eclesiástico e o analfabetismo; unha etapa dura para os que a viviron" (p. 9).

1. María Victoria Moreno cóntanos un retallo da vida dunha mestra nova que se enfronta con temor e ilusión ó seu primeiro traballo. Tócalle unha escola no rural, afastada do mundo civilizado mesmo para unha vila perdida como Alcores de Donalvar.
A través dos ollos de Elena, a moza mestra, vemos a España mesetaria e rural. Xentes que se moven en sombra, maletas maltratadas por un revisor túzaro que goberna un autobús escancelado que comunica cun mundo descoñecido.
A novela tráenos á memoria a España dos anos sesenta. Aínda é a de vencedores e vencidos: contrólanse as ideas, recórdase comenenciudamente o pasado, defínese a xente por bandos, márcanse as clases sociais ("o recendo a colonia sinala moitas fronteiras", p. 72), practícase a caridade fachendosa e négase a xustiza máis elemental. María Victoria Moreno mete o lector nese ambiente irrespirable -o aire non é brisa- que Elena procura cambiar a golpe de esforzo e ilusión.

2. No mundo pecho de Alcores de Donalvar, Elena vai abrindo algún furo para respirar: vai satisfacendo as ansias de coñecemento dos alumnos, consegue a parte do leite americano que lle corresponde á escola, esperta a conciencia social... En definitiva, escasos logros pero de grande valor simbólico. Sobrevivir nese mundo física e mentalmente pechado esixe un enorme esforzo de vontade. A avellentada mestra Margarita, "que sabía moito de pobreza e de orde", é un perfecto exemplo do que dicimos. Aínda así, ó lector parécelle que a súa morte provócalla máis o noxo cá enfermidade.
Mesmo os personaxes máis sans acaban sucumbindo á prodremia ambiental. Para algúns, coma a Gueta ou a súa filla, é o seu medio natural. Outros, coma don Andrés ou Fernando (namorado de Elena), prefiren sacar partido adaptándose ás circunstancias. A Fernando, por exemplo, non importarlle moito deixar a Elena colgada para aproveitar as vantaxes profesionais e económicas da familia de Purita.
Para os desconformes -Elena entre eles- as febles esperanzas dun mundo mellor van nas maletas. Cando remata o curso e retorna onda os seus, o pensamento de Elena faise ladaíña que segue o ritmo da marcha do autobús. Ladaíña da maleta na que vai a vida da xente que foxe (cfr. p. 147): "A ladaíña das maletas era intemporal" (p. 150).

3. A carón desta "intemporal" ladaíña das maletas temos o detemento do tempo: "Alcores do Donalvar, onde o reloxo sen setas nin latexos da torre era todo un símbolo de intemporalidade" (p. 125). Se lle engadimos que "sobre os campos o aire víase. O aire víase" (p. 134) xa temos os dous elementos básicos cos que a autora logra transmitir ó lector a atmosfera abafante da ditadura.
O feito máis salientable contra o sistema protagonízano, curiosamente, os segadores galegos, que non dubidan en botar man do terrorismo agrario unha vez esgotados os medios civilizados na defensa dos seus dereitos.

4. Quitado o xesto rebelde dos galegos, o resto dos conflitos sociais mantéñense latentes no ámbito público e rebentan no privado: matrimonios amañados que se sosteñen por comenencia ou porque non queda outra; liortas familiares que continúan a loita fratricida da guerra civil; mulleres e nenos convertidos en vencidos dos vencidos...

5. Sobre a novela e a autora:

___________________________________
María Victoria Moreno, Onde o aire non era brisa. Vigo, Galaxia, 2009. Tradución Xavier Senín.

Imaxes: María Victoria Moreno (foto A Nosa Terra); capa da novela (editorial Galaxia).

20.10.09

Noticias de literatura-68

Daniel Cortezón na memoria. Xosé María Palmeiro lembra o derradeiro encontro co escritor (Galicia Hoxe, 12-10-09). Xosé Luís Franco Grande fala da súa vella amizade con Daniel Cortezón.
Xohana Torres: unha achega á súa obra no Galicia Hoxe: "O Consello da Cultura organizará o vindeiro 29 de outubro unha xornada para abrir novos enfoques arredor da obra de Xohana Torres".
Santiago Jaureguizar e Marica Campo publican O contador de estrelas e E Xoel aprendeu a voar (Obradoiro-Alfaguara), respectivamente:

E Xoel aprendeu a voar conta a historia dun rapaz de 13 anos que apenas ten vida fóra da PSP e da rede. Xunto a Xoel, aparecen outros moitos personaxes, como os seus atarefados pais, Paco e Carme; Eunice, a moza brasileira pola que suspira o protagonista; o seu avó don Santiago ou os seus amigos Fabio, Daniel e Sara.

O contador de estrelas está recomendado para mozos de 14 anos en diante. O libro narra a historia de Antía e o peculiar verán que pasa nunha base de servizo antilumes na compaña da súa nai. Alí, a protagonista coñecerá a Enver, un mozo albanés que traballaba de mecánico. Xunto a el, a rapaza descubrirá o amor e a aventura. (Galicia Hoxe, 14-10-09.)

Vicente Risco: unha achega fotográfica á súa figura. "Amberley edita unha biografía do creador de "O porco de pé" que inclúe 150 imaxes, a maioría do fondo da Fundación que leva o nome deste auto" (Galicia Hoxe). "A escolma apaña en todos os campos da vida do autor da ‘Teoría do nacionalismo galego’, dende a súa nenez até o seu labor político" (Xornal de Galicia).

Novelas de Suso de Toro (Sete palabras) e Diego Ameixeiras (Dime algo sucio) en papel e formato dixital.

Xosé Cid Cabido anuncia para novembro a novela Unha historia que non vou contar:
Cid fía agora retallos dun suceso que azougou Vigo "entre 1973 e 1974". Non quere adiantalo, pero o libro inclúe entrevistas reais, reconstrución histórica e un narrador "facendo que o material lle vén do ceo" (El País, 16-10-09).
Manuel Lourenzo gaña o premio Álvaro Cunqueiro de teatro con Flores de Dunsinane. No mesmo xornal dáse a noticia de premio Manuel María para X. A. Neira Cruz (por Sopa de xarope de amora) e do Barriga Verde para Ignacio Vilariño (por Auga que non vas beber...) e Begoña García (por Bon appétit). Parabéns. No Galicia Hoxe, Manuel Lourenzo fala con M. Dopico da súa obra:
"O tema que quería traballar é a conciencia. Os Macbeth foron moi insidiosos. Conseguiron o poder cometendo un crime, mantivéronse nel cun crime... Na miña peza, Fleance, o fillo decompañeiro de armas de Macbeth, a quen este mandara asasinar, emprega a súa astucia para chegar a rei de Escocia e agora, vello, recibe a visita dos seus antecesores, os Macbeth. O texto ten que ver con limpar a cabeza de pantasmas..."

Imaxes: Xohana Torres,
Vicente Risco e Manuel Lourenzo (Galicia Hoxe).

11.10.09

Noticias de literatura-67

Pasamento do escritor Daniel Cortezón:

Nado en 1927 en Ribadeo (Lugo), Daniel Cortezón foi de formación totalmente autodidacta e pertencía á chamada primeira xeración dos dramaturgos de posguerra. Entre a súa produción literaria inclúense tamén diversas obras de narrativa, ensaio, artigos e mesmo algunhas traducións.

Entre as obras teatrais de Cortezón destacan Xelmírez ou a gloria de Compostela, A diáspora, sobre a emigración, ou as históricas Crónica do rei don Pedro e Crónica de Enrique IV. Así mesmo, realizou novelas como A vila sulagada, coa cal gañou o recoñecido premio Blanco Amor. (Xornal de Galicia, 6-10-09).

El País recolle a noticia do seu pasamento: "Nacido en 1927 en Ribadeo, la obra de Cortezón alcanzó cierta notoriedad cuando Ramón Piñeiro le colocó un prólogo en As covas do Rei Cintolo (1955) y la expuso como vía válida para la narrativa de posguerra".

No Galicia Hoxe resaltan:

En ensaio, foi autor de obras como Castelao ou a paixón de Galiza e Dionisio Gamallo Fierros, Varón de Porcillán, ademais de numerosos artigos en revistas como Estudios. Tamén publicou estudos de crítica literaria como Da mística e mítica caballeresca en don Ramón Cabanillas e impartiu conferencias como A fundación do teatro nas linguas minoritarias.

El Progreso recolle un gran abano de testumuñas que nos achegan a figura de Daniel Cortezón.

Reedición de Corazón entre desertos (Tucho Calvo). Entrevista co escritor en Galicia Hoxe.

María Reimóndez: crónica de V. Oliveira no Galicia Hoxe por mor da publicación de Pirata.

Luis Lamela publica Escapado. Do monte do Pindo ao exilio pasando pola illa de San Simón:
"O que fixen foi contar un conto sen distorsionar a historia. Os nomes e os feitos son reais. O protagonista, Teófilo Caamaño, coñeceuno Amancio Prada en Segovia. Era un galego que lle ensinou moitas das cancións que el cantou. Non todo o que conto na novela lle pasou a el, pero si aos seus compañeiros" (Galicia Hoxe, 10-10-09).
Camilo Franco cóntanos do debate de Agustín Fernández Paz E Inma López Silva sobre a nosa literatura "connotada": a distancia xeracional fainos ver a distinta percepción do problema da lingua.

Parabéns para Herta Müller.

Imaxes: Daniel Cortezón (foto de Martín García en El Progreso); Luís Lamela (Galicia Hoxe); Herta Müller (La Voz de Galicia).

2.10.09

Noticias de literatura-66

O debuxante Daniel Montero proclamouse onte vencedor da V edición do Premio de Banda Deseñada Castelao, convocado pola Deputación da Coruña, coa súa obra Sen ollar atrás (Xornal de Galicia, 22-9-09).
Eduardo Alonso dirixe "Glass City", un espectáculo musical no que recrea un intento de atentado contra Franco nos seus veraneos en Meirás (Galicia Hoxe, 22-9-09).
Lino Braxe publica Baixo o sol de Mesina, poesía erótica ilustrada con fotografías de Sol Rivas.
O pequeno Nicolás cumpre cincuenta anos e estréase no cine:

O personaxe no que se viron reflectidos millóns de lectores de todo o mundo pasa das páxinas ás pantallas, nun filme dirixido por Laurent Tirard que mantén a ambientación nos anos cincuenta do pasado século, aínda que coa pretensión de aparecer como "intemporal".

Tirard confesa hoxe no diario "Journal du Dimanche" que ""Le petit Nicolas" son eu", logo de relerse os cómics do pequeno francés, protagonista de auténticas canalladas xunto cos seus compañeiros de colexio e observador estupefacto ás veces do mundo dos adultos (Galicia Hoxe, 27-9-09).

Mingolo Alborés edita Os Trece Xogos, nova entrega de relatos tabernarios.

Imaxes: Le JDD; Galicia Hoxe (foto Mingolo Alborés).