28.12.15

Alberto Ramos. Máscaras rotas para Sebastian Nell

Imaxe: Editorial Galaxia
Dous personaxes fronte a fronte libran un feroz combate de boxeo. Non usan os puños, senón as palabras para golpearse coas súas miserias. Son Sebastian Nell, actor británico, e Rebecca Graham, responsable de cultura do The Guardian. Profésanse un recoñecido odio mutuo e trátanse na entrevista cunha corrección desapiadada: “Este é o noso derradeiro asalto”, di o actor (p. 302). Máscaras rotas para Sebastian Nell preséntase como libro que recolle a trascrición desa entrevista non publicada no seu momento. Ambos os dous personaxes pretenden, grazas ao intercambio de roles,  amosarse na súa verdadeira cara. A estrutura de entrevista permite que os propios personaxes vaian tirando as máscaras e se presenten sen hipocrisía, entendida no sentido etimolóxico do termo (representación). A entrevista está chea de pactos, intercámbianse preguntas -mesmo incómodas- e os contendentes esíxense sinceridade. Algunhas das concesións que se fan considéranas unha derrota.
A novela ten basicamente dúas lecturas. Unha como memorias dos personaxes, póstumas no caso de Sebastian Nell; outra como axuste de contas pendentes, pois entrevistadora e entrevistado atácanse lembrando personaxes que foron importantes nas súas vidas.
Sebastian resulta un personaxe repugnante porque o que realmente sentiu toda a súa vida foi noxo de si mesmo e das súas orixes: “En cada recanto de Cambridge respirábase diñeiro, aristocracia, elevadas formas herdadas das mellores escolas. Que pintaba eu alí? Nada. Sentíame perdido, sufrindo complexos…” (p. 43). A periodista dá unha breve descrición xeral do personaxe no momento de abandonar Inglaterra, pero que poden considerarse trazos caracterizadores da súa forma de ser: “Así marchou, coma se se tratase dun moderno pioneiro americano: coa cultura británica no caletre, a sensación de exilio na alma e o rancor tatuado na pel” (p. 152).
Ante os ollos do lector vanse construíndo dous personaxes a medida que pretenden destruírse. Atópase así cun Sebastian Nell caprichoso, posesivo, alcohólico, maníaco-depresivo (bipolar), diabético e enfermo de alzhéimer fronte a unha Rebecca Graham fría e ambiciosa que disfraza de rectitude a súa falta de virtudes. Mais non todo son cruces nestas moedas; tamén atopa o lector con dous individuos con grande capacidade de superación, esforzados e exitosos no seu traballo, que foron levando as desgrazas vitais sen escatimar sacrificios. O lector non rematará a novela sen dubidar da historia que se conta, pero sen chegar ao extremo do actor doente, que se sente un pouco os personaxes que interpretou: cítaos nas súas respostas e recoñéceos, ademais, no seu propio comportamento; por exemplo, imitando a Hamlet ou a Otelo, Sebastian Nell utiliza a periodista para que sexa o heraldo da súa historia. O actor, sen que se lle poida achacar totalmente á súa doenza, xoga coa confusión realidade / irrealidade: “Cando menos o agardas, cázate a irrealidade” (p. 302). En certa medida, o lector goza desta confusión.
Por razóns argumentais, a novela dá un amplo repaso ao mundo do teatro e do cine inglés e americano. Tampouco deixa de lado o marco histórico que lle tocou vivir ao personaxe principal, nomeadamente o situado entre a segunda guerra mundial e o thatcherismo, sendo este período o máis desenvolvido por mor da postura política do protagonista, que explica que cando os números se tornan vermellos a xente vólvese “furibundamente conservadora” (p. 315). Así e todo, ao lector non lle queda claro se a toma de postura política ou o compromiso de actor con causas sociais se basean na autenticidade, na teatralidade ou en ambas.
A novela estrutúrase en sete partes. Alterna o relato da xornalista coa transcrición da entrevista e remata, a xeito de apéndice, cunha cronoloxía da vida do actor.


Dictiografía


Alberto Ramos, Máscaras rotas para Sebastian Nell. Vigo, Galaxia, 2014. Premio García Barros 2014.

21.12.15

Mi casa gallega en Sangenjo

Unha das razóns para lle cambiar o nome a un lugar é a imposibilidade de reproducilo na lingua orixinal. Teoricamente toda boca pode reproducir calquera son humano, pero só teoricamente. Na realidade abonda con lembrar as dificultades para imitar os sons da lingua estranxeira que estamos a deprender para confirmar o lonxe que queda a práctica da teoría, aínda tratándose de linguas da mesma familia.
Moitas veces os topónimos chégannos de lonxe por mediación doutras linguas, co que xa contamos con máis dunha vía de cambio.
Así e todo, nestes casos entre o orixinal e os resultados noutras linguas adoitan gardar semellanza: Spain, Spanien, Espagne, Spagna, Espanha, España… E debemos descartar nestas deturpacións do orixinal calquera sombra de mala fe, independentemente da consideración que cadaquén teña da marca.
Pero estas consideracións non teñen ningún valor para explicar o uso que Mariano Rajoy fixo da toponimia galega no programa de TVE En la tuya o en la mía. Calquera habitante da península Ibérica, incluídos os do Peñón, darían pronunciado con notable solvencia os nomes de Sanxenxo, O Carballiño e Ourense. Poida que nin se lle atrancasen a quen teña problemas na lingua, beizos, dentes, queixadas ou padal. 


No caso que nos ocupa nin faría falla lembrarlle a normativa sobre a toponimia de Galicia. Aprobouna o seu partido.
Resulta dificilmente comprensible nestes tempos esta teimosía en empregar un nomenclátor coma se este territorio aínda fose a leira de Felipe V (Quinto). Diremos na súa desculpa que, se cadra, aprendeu a xeografía do país nalgún mapa colgado na parede dunha escola unitaria nos tempos da España Una, Grande y Libre que practicaba o monolingüismo excluínte e non o bilingüismo cordial. Pero son ganas de desculpalo.
Calquera malpensado diría que Rajoy sente noxo polos topónimos que fan visible a lingua do oeste do telón de grelos e que practica sen ningún miramento o proceso glotófago, asistido polo dereito que o vencedor ten sobre o vencido.
Mais non sexamos malpensados, porque en España ningún goberno actuou nunca contra os vencidos. E no que portén ás linguas regionales é ben sabido que que se foron deixando para abrazar amorosamente o idioma común e os galegos, por non ser menos ca os demais, fomos bautizando fillos e leiras en cristiano.
Amén.

2.12.15

Manuel Álvarez Torneiro. Onde nunca é mañá. ("Ofrenda")

Trátase dun poemario que segue na liña da poetización da memoria, iniciada Por Álvarez Torneiro en obras anteriores.
Onde nunca é mañá expresa liricamente a  loita contra os efectos do paso do tempo: “A vida que remata sendo historia / proclive ao esquecemento” (p. 11). A nosa existencia está garantida  mentres viven os que nos coñecen (“Coñecinos”). Para o poeta somos río (“pasando igual ca un río”; p. 46).

Onde nunca é mañá tampouco non é un poemario de memoria acrítica. O tempo vivido dá a experiencia e a autoridade necesarias para facer unha análise crítica do humano (“Os malditos”, p. ex.) e do divino (“Ese Deus…”). A senectude convértese en “Sabedoría”.

Esta obra estrutúrase en dúas partes ( O mandato do tempo e Para un final sen fin). Na primeira, a voz poética reflexiona sobre os temas dende unha certa distancia; na segunda, a voz poética diríxese predominantemente a un ti, que pode ser o lector, alguén coñecido ou o propio poeta.

Reparo no poema “Ofrenda” porque resulta unha excelente forma lírica de lembrarnos que, ademais de sermos memoria, tamén somos fala.

Fálase da obra en

Manuel Álvarez Torneiro, Onde nunca é mañá. Pontevedra, Kalandraka Editora, 2014.