30.8.07

Doraemon

Seica se vai estrear logo a nova película deste gato. En Vieiros vén a nova acompañada de vídeo e todo. Enlázoa aquí, por se entre vós hai algún seareiro do micho cósmico.

24.8.07

Casas baratas.

Antón Riveiro Coello, Casas baratas, Vigo, Galaxia, 2005.

O conxunto de relatos curtos que se agrupan baixo este título reconstrúen, por medio dunha única voz, a infancia e a mocidade do narrador no escenario dun barrio que hoxe se coñecería como de protección oficial.

A expresión tivo fortuna. Os predios marcados co xugo e as frechas pasaron a denominarse "Casas baratas" en moitos concellos do país, coma se se tratase dun verdadeiro topónimo. Cómpre recoñecer que, no seu momento, significaron o acceso de moita xente a unha vivenda digna. Neste sentido, a voz narradora sinala o traslado a este escenario como unha mellora nas condicións de vida da familia. Pero noutros aspectos, a sombra da ditadura segue pairando coma unha negra sombra.

Dende a alegría vital que dá a mocidade, o autor pasa revista á vida do país tal e como se vai vivindo nas casas baratas. O pluriemprego dos pais e doutros membros da familia, o cambio xeracional (que supón cambio de actividade e hábitat), o ensino, o divertimento, as bromas entre amigos e familiares, a nova música, os namoros...
É un libro de interesante lectura, de trazos que semellan autobiográficos.
O autor honrounos coa visita ó noso centro. Falounos de As rulas de Bakunin e mais de Homónima.

18.8.07

María das batallas (2)

Os narradores rememoran a vida dos protagonistas dende o día en que morren. Para o faceren, o tempo detense en dúas datas: o 28-1-1596 a bordo do Defiance, e o 21-2-1643 nunha casa de Sigrás (A Coruña).
A bordo do Defiance, rumbo a Portobello, un dos Hawkins cóntanos a vida no condado de Devon, lugar de nacemento de F. Drake. Ponnos ó tanto dos antecedentes paternos e da educación de Drake coa familia dos Hawkins, ós que sempre houbo quen lles chamase piratas. Na derrota deste barco, o parente de sir Francis fai o traballo de ser a conciencia que repasa a vida do moribundo coa dobre función de confesión e testemuño. Esta voz narradora é, á vez, crítica e cómplice.
Antes dos acontecementos relatados –o cerco da Coruña–, o Hawkins remóntase a un encontro cos galegos de Baiona con ánimo de ir describindo con fundamento a personalidade egocéntrica e autoexculpatoria de Drake. A visión crítica dos “éxitos” do inglés vai ser constante neste cronista. Cando recorde os detalles da segunda viaxe ós mares de Galicia e dea a visión inglesa do cerco da Coruña, da desfeita da Cidade Baixa, do derradeiro asalto á Cidade Alta, da retirada agridoce dos asaltantes, medio satisfeitos co botín logrado... vaino facer sen ocultar a intención de describir o carácter vaidoso e atrabiliario de Drake. A mesma intención permanece no relato da súa derradeira expedición, do ataque falido a Porto Rico. Hawkins ponlle ramo ás súas memorias pechando a necrolóxica coa hora da morte (“ás catro da mañá, hai apenas unhas horas”, p. 291) e coa descrición da penosa escena final: a pelexada polos bens do moribundo e a sepultura no mar en contra dos seus desexos. A vida a bordo vai seguir igual (p. 304).
María Pita filla, por volta dos cincuenta e tres anos, comeza a rememoración da vida de súa nai. Lembra a súa adolescencia e o papel da nai na iniciación ós ritos amorosos. Rescata do esquecemento a vida da avoa. Comenta os preitos e períodos de viuvez; os chanzos que van subindo na escada social a medida que a nai vai sumando maridos. O seu relato gaña en precisión a partir da venturosa concepción da narradora, que resulta moi próxima ó feito fulcral da novela: a protagonista chimpa o bandeirante inglés, encóntrase co capitán Arratia; ó abeiro dunhas casas, no crepúsculo, mentres os ingleses se retiran, conciben a Francisca de Arratia, que é quen nos narra a vida de súa nai.
A voz da narradora daranos unha imaxe esvaecida dos homes da familia, das irmás, e rematará cunha visión comprensiva de súa nai que, a fin de contas, só se limitou a aproveitar as poucas ocasións que na súa longa vida se lle presentaron.
Fronte ó das testemuñas anteriores, o tempo do narrador omnisciente, aínda que reducido, móvese canda os acontecementos. Vén sendo o relato do cerco da Coruña, entre o catro e o dezanove de maio de 1589. Comeza coa descrición xeral da Coruña, cos barcos da Invencible aínda en reparación e os feridos hospitalizados ou en convalecencia. Segue cos primeiros momentos do asedio e co comportamento absurdo do gobernador. O ataque e desfeita da Cidade Baixa prodúcese no segundo día do asedio. As xentes que chegan para defender os sitiados veñen escasas de armas. Fronte á pasividade das autoridades, a xente do común aquecerá no odio contra o inglés e contra todo a súa reacción. Entre as mulleres medra a sede de vinganza. O odio que se coce contra o inimigo será a base da recuperación e marcará as diferentes actitudes de homes e mulleres no combate. Remata o episodio coa retirada ordenada dos ingleses, mais non se volverá á situación idílica que se presenta ó inicio do relato (pp. 15-6): nenos que xogan, xente que traballa, estacións que van pasando, aromas e ruídos familiares... Todo iso se viu roto pola presenza dos ingleses, pero as decisións que tome o rei Felipe despois da súa marcha non van axudar a recuperación de tempos mellores.
O narrador omnisciente non perde a ocasión para darlle un repaso ó país. Fai unha crítica, ás veces tópica, pero sempre amable e irónica. Debúxanos así un país illado (p. 58), coma un can vello e impotente (pp. 40-1), habitado por unhas xentes afeitas a estragar e dividir, a dividir e estragar (e non só herencias), que adoitan opinar de todo, falar sen cancelas, contar da feira “asegún”, e cun permanente devezo de comer todo o que se mova. En fin, que os lectores de hoxe podemos sentir como próximos estes personaxes que sufriron os tempos do imperio español.
Non debemos rematar sen sinalar as calidades cinéticas da novela. Neste sentido, parécenos maxistral a escena da morte do marido da protagonista na defensa da muralla e a reacción dela cando foi consciente do acontecido (pp. 201-4).


María das batallas (1)

María das batallas, de Alfredo Conde (Vigo, Galaxia, 2007).

Tres voces van trenzando as aventuras e desventuras narradas nesta novela. Tres vidas conforman o seu argumento: a de Francis Drake, a de María Pita e a da Coruña (lugar e colectivo humano).
Son esas tres voces a de María Pita (filla), a dun Hawkins (parente de Drake) e mais “ese narrador omnisciente que escribe dende Groyne, na época dos acontecementos” (p. 14).
O narrador omnisciente escribe nun presente ocorrido en 1589, e vainos contando o cerco da Coruña por Drake a medida que os feitos se producen. As outras dúas voces narradoras rememoran as vidas dos principais protagonistas, que non chegaron a coñecerse, pero que se viron moi condicionados por este feito capital, especialmente a figura de María Pita:

“Transcorridos os anos, chegada a esta idade madura na que o meu corpo me
permite habitalo, contemplada a vida con toda a dozura, pero tamén con toda a
crueza que o seu propio devalar trae con ela, dá a impresión de que o capitán de
barco que se namorou da miña nai durante o cerco de 1589 pretendese retela como
se retén unha nave que está a punto de partir” (p. 240).

O relato da filla de María Pita convértese nunha especie de homenaxe á figura da súa nai. Pola contra, o parente de Drake concibe a narración como unha purga da conciencia:


“Daquela, se son coma el, ¿por que conto todo isto? Repito que por purgar os
meus pecados. O da obsecuencia un deles. Tamén por alixeirar a envexa de
segundón que nunca vale nada por si mesmo, ou que por ser quen é nunca poderá valer o que merecería. Como un mordomo infiel, como un dministrador ou un criado sen escrúpulos. Recoñecida a miña condición de novo, sigo” (p. 252).
Atopámonos con dous protagonistas con pronunciada autoestima, aínda que cadaquén no seu estilo. Drake non desperdicia ocasión de se dar bombo mentres repaña co que pode para ir matando a cobiza. O seu parente descríbenolo como pirata para o seu propio país (pp. 55-6); o mesmo cós papistas. “Un home disposto a obter en vida todo canto a súa orixe lle negara” (p. 92). Tamén lle apón as calidades de lacaio e déspota (p. 254). A María Pita, pola contra, preséntanola a súa filla máis complexa e sutil:
“Vela, grande e fermosa como era; oíla, recitando a salmodia das súas
insastisfaccións, constituía un espectáculo que podía sorprender ou abraiar,
demoler ou enaltecer a conciencia de calquera; tamén a miña, dende a miña máis
tenra idade. Pero así era ela. Teimuda e amiga de porfiar, asoballadora,
repetitiva ata a exasperación ou ata o pasmo, obsesionada sempre coas súas
cousas, perfeccionista e implacable unha vez chegado o momento de aplicar a súa
propia lóxica, a visión da realidade tal como ela a contemplase, transmitida a
través do ton da súa voz que obrigaba, aínda que o que pretendese fose soamente
suxerir, co que ela cría que era delicadeza e mioco” (pp. 227-8).
Mais na fin de contas, na hora da morte, reciben veredictos dispares: Drake morre só, sen que os seus sucesores cumpran a súa derradeira vontade; María Pita “morreu entre os seus, como sempre viviu” (p. 31). “Morreu como non vivira (...) en paz” (p. 305). As súas herdeiras gardan dela grata memoria e manifestan o agradecemento polo que lles aprendera para se defenderen na vida, porque as súas leccións como nai (pp. 105-6) poden sintetizarse doadamente: como ser muller no seu tempo e non morrer no empeño.

Imaxes de:

17.8.07

Ensino e medio(s)

Non hai tantos anos, dicía algún rojillo que se a merda (dispensando) valese diñeiro os pobres non terían cu (con perdón).

Lembro esa asneirada porque atopei estas dúas noticias que enlazo aquí abaixo:




Xa se irá arranxando. Aínda que non sexa máis que por deixar quedar mal a Marx (Groucho): non estaría bonito chegar ós máis altos cumes da miseria partindo de case que nada.
(Imaxe de www.popfusionarte.com/popfusionarte/pop/pop2.htm.)



13.8.07

Álvarez Blázquez. Enchen as augas

Enchen as augas, de Xosé María Álvarez Blázquez (Vigo, Ir Indo, 1995).

0. A novela xestouse en Coreses (Zamora):


“Naqueles días, cos pés naquelas terras e o corazón pousado nos amieiros do río
Miño, comezou a escribir as fermosas páxinas que, anos máis tarde, serían o
xermolo da súa novela (...)” (Álvarez Cáccamo, 1994:18-19).

O autor gañou con esta obra o premio Galdós de Novela en 1955, segundo reza na lapela da edición que se cita. Así e todo, aínda eran anos de fame polo menos no tocante á cultura; os convocantes do certame non cumpriron co contemplado nas bases (Álvarez Cáccamo, 1994:29).
1. Cóntanos o relato a historia do Tolleito, un rapaz que quedara parapléxico por caer dun piñeiro cando andaba á procura de corvos nos niños.
Esta desgraza some a familia nunha fonda tristura, que procurará superar como malamente pode.
O Tolleito, cravado a un caixón con rodas, bota o máis do día no cabazo. Dende este observatorio vainos dar noticia da vida da aldea. Especialmente da vida dos animais, ós que chega a entender coma se fosen persoas: imítaos nos seus sons e fala con eles; mesmo serve de intérprete entre estes o os humanos cos que comparten hábitat. Este feito e algúns pensamentos “estraños” do rapaz danlle sona de tolo entre os máis achegados, pero como está eivado fan coma que lle dan a razón ou, polo menos, vanlle cumprindo os caprichos:
"O Tolleito é un rapaz de idade indefinida, a faciana verduxa, o cabelo roxo
tirando a rubio, como a barbela do millo, e dous enormes ollos claros, que se
abren impávidos a todos os misterios. Co abrente, sacárono á eira, metido dentro
do seu caixón con rodas, e despois de almorzar alí, á sombra dunha parra, entre
o pai e a nai subírono á porta do cabazo, onde el gusta de contemplar, hora tras
hora, a vida que pasa” (p. 10).
A Natureza marca o ritmo vital da aldea. Este lugar do Baixo Miño pode considerarse un don do río que o cruza mainamente a maior parte do ano. No inverno, o río amósase cruel cunhas xentes e xeneroso con outras: arrasa facendas e animais nuns lugares e deixa os materiais polas terras que olla o noso protagonista, onde servirán de limo fecundador:
“Despois da tardiña viñan os homes a dar sepultura ao esgazado animal. Eles, si,
comprendían ben a traxedia daquela morte, que alá arriba, Deus sabía onde,
sumira na miseria a unha familia labrega. Alguén entreabría co pico do seu sacho
o xelatinoso belfo da besta, co fin de examinarlle os dentes.
–Non tiña máis
de seis anos –sentenciaba–. Aínda podería gañar moito pan para o amo” (p. 8).
O don do río é a única riqueza de que dispoñen as xentes da contorna, mais o que a terra dá apenas chega para viviren ata a seguinte colleita. A emigración preséntase como a vara máxica para esconxurar esta miseria permanente. Pero mentres tanto, os buracos da fame vanse tapando con trafegos varios que complementen o que non dá o campo: aserrar madeira, carrexar wolfram, pescar no río, asaltar algún galiñeiro...
A escola é un luxo escaso tamén. Só os máis débiles ou aqueles dos que se poida prescindir un tempiño antes de se veren forzados a botar unha man nos traballos da casa chegan a aprender a ler, escribir e facer unhas poucas contas. Paradoxalmente, é isto o que os converte en pezas fundamentais para o futuro da familia. Aínda que no relato este futuro vese máis como arela que como realidade alcanzable.
Sobra dicir que animais e humanos comparten alcumes e sorte. Traballan para a familia coma o máis esforzado dos seus membros. O Pitoño, por exemplo, acabará abatido a tiros nunha acción represiva contra contrabandistas.

2. O relato ábrese e péchase con escenas case que idénticas que testemuñan o implacable paso do tempo, que se renova con outras xentes, outros animais e outros froitos. Sempre igual e sempre diferente.
Nese escenario, O Tolleito acabará convertido tamén en limo vivificador: “¿Oíches? Dígoche que foi aquel pobriño desde o ceo...” (p. 107). Tras a súa morte, o abade financiará os estudos de Anaquiño, que pretende compensar servindo como médico a parte de culpa que se achaca no accidente do seu amigo.
Malia o panorama que acabamos de describir, o relato rezuma un fino sentido do humor e en ningún momento cae na desesperanza.
3. Bibliografía que se cita:
Alfonso Álvarez Cáccamo (1994): Xosé María Álvarez Blázquez, Vigo, Ir Indo.
Imaxes de:


10.8.07

Misións Pedagóxicas

En Vigo, na Casa das Artes e ata o 16 de setembro podemos ver a exposición sobre as Misións Pedagóxicas (1931-1936).

A información que facilita a exposición é inmensa, e a época na que se produciron os feitos historiados digna de manter viva na memoria. Quizais nunca se teña traballado con tanta ilusión no mundo do ensino. Quizais tampouco nunca os ensinantes fosen tan correspondidos en motivación e ansia de aprender.
Se alguén quere saber do pago que recibiron os misioneiros comprometidos nesta arela... que visite a exposición; aquí non o imos contar para non estragar o final da película.

Os estudantes de ESO e bacharelato atoparedes a algún vello coñecido. Resulta interesante velo dende outra óptica que non sexa a do programa escolar.

A exposición conta con visitas guiadas ás 12 e ás 19 horas. O malo do calendario é que non imos ter opción a organizar unha visita en grupo. Deben ser cousas desta cidade, na que nin sequera os mestres van de vacacións.
Se algún de vós se decide a visitar a exposición que vaia co propósito de facer un esforzo de imaxinación adicional, porque hai épocas históricas que, ó seren tan abafadas, non se entenden ben se non se viviron. Velaí tedes un exemplo que de seguro vos estrañará:
"Dabamos as charlas bastante tarde, xa de noite, cando os mineiros saían dos seus negros corredores. Viñan ao Museo moi arranxados e limpos, cos seus traxes ou blusas azuis de domingo. E isto só xa era conmovedor e, ao comprendermos nós a homenaxe, obrigabámonos para divertilos no posible, ben con música antes de comenzar ou dándolles ás explicacións un ton risoño de anécdota amable".
Atoparedes este anaco de informe de 1934 nun dos paneis da exposición. E para pórlle o ramo ó exercicio, contrastádeo co ambiente dalgunha conferencia á que teñades asistido.
Contemplade tamén a foto que tiramos do catálogo da exposición e subimos a esta páxina. Afortunadamente, non hai nais tan novas -salvo excepcións que mellor nin comentamos-, nin vestidas con farrapos remendados, nin coas bocas fanadas pola necesidade... Pero se cadra tampouco con tanto interese.

Saudiña, regaládevos e que vos preste a exposición.



1.8.07

Lingua revolta (7)

Pensei que xa se ía notando o cansazo, pero no lerio de sacar a lingua a pacer tamén hai dopaxe. Desta vez quen cruza vencedor a liña de meta é o novo Valedor do Pobo.
Resulta que iniciou a escapada hai dous días nunha entrevista publicada en La Voz de Galicia e mais no Faro de Vigo. Colleu ó dereito polo carreiro da lingua e tripouna coas dúas rodas. A noticia enlazada enriba recolle as declaracións do Valedor e manifesta os motivos da indignación que provocan en colectivos e xentes sensibles neste asunto.
As razóns do Valedor xa non son novas. Téñoas oído -e aturado- moitas veces dende hai ben anos nos faladoiros de cafetería: "Si a un niño se le suspende por el gallego, si se le deja por esa simple asignatura colgado para el curso siguiente, lo único que logramos es que le coja odio al idioma" (La Voz de Galicia, 1-8-2007, páxina 8. Subliñado noso). A min sempre me pareceu desculpa de mal pagador: si me suspendes te odio la materia. Pode ser. Pero do que estou seguro e de que os aprobados regalados non son garantía de amor polo coñecemento. ¿Quereranos dicir o Valedor que, tratándose do galego, a burremia ten premio?
Sobre a cuestión do ensino non traumático (método López) amosa a súa opinión Adolfo de Abel Vilela, que foi director xeral de Política Lingüística e serviu, no que puido, de valedor da lingua. En La Voz de Galicia do 1 de agosto de 2007 bótalle en cara os prexuízos que amosa contra a nosa lingua e anúncialle o agradecento e amor de centos de estudantes que teñen materias pendentes.
Para completar a visión do asunto réstanos citar un par de artigos máis. O de Xosé Ramón López Boullón ("Fe na lingua") repasa a contribución a Igrexa á normalización do idioma. Fai unha apertada síntese histórica que amosa, salvo honrosas excepcións, o método López aplicado ós usos relixiosos da lingua.

O outro artigo que vén a conto é o de Isidro Novo ("Topicazos"). Remata nunha queixa-protesta: ¿por que se gaban os políticos indíxenas de daren discursos en "perfecto castellano" cando se conforman con ir tirando en galego perralleiro?

(Foto de X. Rey, Galicia Hoxe, 1-8-07).