22.8.10

Xosé Monteagudo. Un tipo listo

0. Xosé Monteagudo cóntanos en Un tipo listo a historia dun desfalco considerable. Manolo, director dunha sucursal bancaria en Vigo, montara unha banca paralela co único fin de facerse cunha boa fortuna persoal.As manobras financeiras do director só se descobren despois da súa morte repentina. Os seus fillos (Darío e Ricardo) vense envoltos nunha perigosa lea xudicial, porque o banco procura recuperar nos herdeiros o roubado polo pai.
Darío, o fillo máis vello e  narrador da historia, leva a cabo dúas pescudas paralelas sobre a figura de seu pai: a profesional, que chega ó cume co desfalco artellado, e a persoal, que bota luz sobre o papel de marido e pai de familia. Ambas as dúas serán os fíos que ganduxen a vida do individuo e da época que lle tocou vivir.
Se aforranmos a indulxencia que se ten cos falecidos, resulta que este Manolo --o fillo tamén se refire a seu pai polo nome-- vén sendo un rapaz morto de fame fillo dun republicano asasinado polos falanxistas. Na posguerra, primeiro por necesidade e despois por comenencia, acepta a axuda e a amizade dun peixe gordo do réxime (non exento de responsabilidade na morte de seu pai) para medrar económica e socialmente. Deste personaxe apredeu que se non tes habilidades para facer diñeiro non es un tipo listo. Tampouco dubida en abandonar a moza embarazada para casar con outra que non ama, pero que considera un bo partido. Os fillos teñen na memoria a frialdade do trato familiar.
Cando o padriño político cae en desgraza e o botan fóra da vida política por un escándalo financeiro, Manolo ve coutadas as medras no banco e queda profesionalmente confinado na súa sucursal, como nunha especie de xubilación.
Darío descobre un cambio na vida de Manolo: o namoramento de María, que fai espertar o lado humano que nunca antes amosara. Así e todo, a morte repentina non deixa lograr esta nova faceta.


1. O narrador tamén nos amosa a súa propia vida, que se vai facendo á contraimaxe da do pai. O diñeiro e o éxito profesional non son os valores máximos polos que se rexe; as relacións que establece cos semellantes baséanse no afecto, no respecto e na ética; asume as súas responsabilidades como pai. Aínda que isto último semella máis unha promesa de futuro, o desexo de non repetir erros de seu pai.
O lector atópase cun relato que confronta sistematicamente dúas épocas, dúas personaxes e dous modelos de vida incompatibles.


2. Francisco Martínez Bouzas inclúe esta novela "dentro do subxénero detectivesco", advertindo que os detectives profesionais son aquí personaxes marxinais. O contratado por Ricardo é simplemente unha cita. Quen leva o peso das pescudas e nos fai vivir a intriga é o narrador (Darío).
Se ben a aclaración do desfalco é o fío principal da novela, o narrador toca coa mesma intensidade outros temas. Deste xeito, amósanos a falta de escrúpulos dos que se fixeron co poder despois da guerra civil; a loita pola supervivencia dos vencidos; a mentalidade dos triunfadores de calquera época e condición, sen asomo do menor sentido ético; as relacións de parella; as relacións pais-fillos...


3. Falan da novela:

Xosé Monteagudo, Un tipo listo, Vigo, Galaxia, 2009.

20.8.10

Dos gallegos sin acento

Nestes días andan algo alporizados algúns xerarcas do Partido Popular por mor do acento da candidata socialista á presidencia da comunidade de Madrid. Como todos sabemos, no PP só se escoita un único acento: o acento patrio, inherente e connatural “al hablar cristiano”. Teñen toda a razon do mundo, e aínda máis, en preocupárense. Se se fala raro ou “cerrao” xa se sementou a bacteria que minará “la unidad de España”. O do acento non é ningunha parruada. Ten entidade abonda como para consideralo o primeiro problema nacional, por enriba do paro, do terrorismo e da existencia dos propios politicos, da corrupción, do amiguismo, dos amaños de oposicións, da privatización de servizos públicos, dos lumes, das chamuscaduras... Todo iso é unha miudalla en comparanza co acentiño. Tampouco importa moito que un xerarca sexa un falabarato sempre e cando non teña acentiño raro: só acento nacional.
Esta lección básica téñena ben deprendida os políticos procedentes do oeste do “telón de grelos”. Reparemos nos que triunfan: todos son, por principio, españoles y sólo españoles; e ningún ten acento gallego nin cheira á verza regional.
Sentados estes principios fundamentais, déixanme cos ollos escarramelados estes dous artigos que leo no xornal Público (20-08-2010). Aviso por adiantado que se trata, seica, dunha publicación algo “rojilla”.
O primeiro texto co que tropezamos (p. 18 da edición en papel) trátase dunha entrevista a Tomás Gutier: “En España el andaluz es la lengua del inculto”. Quixera reparar neste treito que se comenta só:

Nuestra realidad es la de un pueblo conquistado. Fuera de Andalucía se desprecia porque es la lengua del territorio inculto, la del gracioso y así se promueve en todas las televisiones, principalmente en Canal Sur. Con el gallego ocurría, o se ha intentado que ocurra, pero ellos pertenecen al bando de los ganadores y se han hecho respetar.

Haberá que lle preguntar a don Tomás Gutier as razóns de meter o galegos no “bando de los ganadores”. Agora mesmo non me vén ningunha á cabeza. E no tocante ó respecto pola lingua... podemos facerlle recordatorio da polémica suscitada non hai tanto polas acepcións de “gallego” do DRAE ou polo decreto plurilingüe de Feijoo. Representan a quintaesencia do respecto.
O segundo texto, máis vello no tempo, refírese a unha anécdota vivida por Santiago Carrillo, nado en Xixón en 1915:

Con 9 años su familia se trasladó a Madrid y, fiel a su naturaleza guerrera, lo primero que se encontró fue una batalla: "Uno me llamó gallego. Todavía tengo por aquí la señal de la pelea. La calle estaba en obras, uno me tiró una piedra y acabé sangrando por la cabeza".

Aínda que se trata do típico artigo de verán, non temos por que tomalo á lixeira. O de “gallego” deixa estigmas, polo que se ve.

18.8.10

Manuel Lourenzo. Flores de Dunsinane

Na cámara real do castelo de Dunsinane agoniza o vello rei Fleance. Na agonía aparécenselle os fantasmas dos Macbeth, que reviven o seu reinado sanguento e tiránico.
Fleance é fillo de Banquo, compañeiro de armas de Macbeth. No proceso de usurpación do reino, Banquo correu a mesma sorte dos amigos, compañeiros e posibles rivais de Macbeth: foron asasinados, o mesmo que os seus fillos. Pero Fleance salvouse porque fuxiu a tempo (advertido por seu pai, segundo os Macbeth; por decisión propia cando descubriu que  Banquo pretendía facer o mesmo cos Macbeth, segundo confesión do propio personaxe). Pasado un tempo, Fleance retorna e faise coa confianza dos Macbeth, ós que despraza do poder.
Consumada a vinganza, o reino inicia un período de paz. Así o recoñecen os espíritos dos Macbeth. Estes fantasmas non parecen atormentar gran cousa ó vello Fleance. Máis ben é a parella de tiranos a que vén á presenza do rei moribundo para facerlle ver que seguen coa conciencia torturada dos usurpadores que sofren o acoso das súas vítimas. Segundo Lady Macbeth, “a conciencia precisa de repouso” (p. 21); o espectador queda coa sensación de que serán os espíritos dos Macbeth os que non atoparán acougo nin despois da morte dos que o botou do poder.
Na peza represéntase a loita sensatez/cobiza; gaña a segunda, representada por Lady Macbeth: “Eu estou no meu xuízo! Eu vou colaborar contigo para edificarmos un reinado indestrutíbel! Fagamos xuntos o Novo Estado, Macbeth! Co teu prestixio e a miña axuda poderemos construír a eternidade!” (p. 39).

Falan da obra:
  1. Xerais.es: presentación editorial.
  2. Biblioteca Sarmiento, do IES de Curtis: referencia da obra e do premio.
  3. La Región (19-10-2009): dá noticia do palmarés do autor.
  4. Laopiniocoruña.es: noticia do galardón.
  5. La Voz de Galicia.
  6. Galiciaé: recolle as opinións do xurado e do autor.
  7. Xornal de Galicia: noticia da varios premios teatrais.
  8. La Voz de Galicia: recolle opinión do autor sobre esta obra.
  9. Búsola, revista: nova do evento.
  10. Centro Dramático Galego: nova da entrega do premio.
  11. Praza das Letras: noticia do galardón e breve currículo de Manuel Lourenzo.
  12. Galicia Hoxe: entrevista con Manuel Lourenzo na que se fala da xénese da obra e doutras cuestións relativas ó teatro.
  13. A Nosa Terra: noticia da entrega de premios teatrais e outras novas relativas ás artes escénicas.
  14. Laopinioncoruña: entrevista con Manuel Lourenzo na que se fala desta peza e das relacións do teatro co poder.



MANUEL LOURENZO, Flores de Dunsinane, Compostela, AGADIC/Xerais, 2010. Premio Álvaro Cunqueiro.

1.8.10

Noticias de literatura-82

Xavier López Rodriguez publica Hai que ir morrendo, que "trata sobre a dignidade de completar naturalmente o ciclo da vida" (A Nosa Terra, 27-06-2010).
Teresa González Costa fala con Manuel Vidal (Galicia Hoxe, 5-07-2010). A escritora, gañadora do Merlín 2010, fala de literatura e compromiso.

Vicente Araguas fala no Galicia Hoxe (7-07-2010) por mor da publicación de Xuvia-Neda, libro de relatos que homenaxea a súa terra natal:
"Son un traballador da memoria, si. Este é un libro realista, que tamén ten algo de realismo máxico", -a casa que chora, a Pirucha que defeca subida a unha árbore...-. Realidade e ficción constrúen unha atmosfera evocadora, que mesmo provoca no lector a arela de coñecer, sentir os espazos míticos dos que se fala, ou que deles queda. A pegada cinematográfica, como a musical, é intensa: o ritmo, a forza do sensorial...

Cormac McCarthy vertido ó galego por Eva Almazán. Faktoría K edita A estrada (The Road):
A estrada é unha crónica sobre o mundo posterior a unha catástrofe nuclear, que indaga sobre se é posible o amor e a esperanza na devastación total. "Este libro é difícil de resumir: poderiamos dicir que son un pai e un fillo que camiñan pola estrada nun mundo apocalíptico pero quedaría moi curto. O valor da obra vai máis alá, é moi importante a reflexión filosófica e a beleza poética que fai", asegura [a tradutora].

Tamén se recolle a noticia no xornal El Mundo:

Ese pesimismo, esa soledad, ese oscurantismo que recuerda a los 'Séculos Escuros' que hundieron a la literatura gallega durante los siglos XVI, XVII y XVIII, lo transmite el norteamericano en esta crónica del viaje que padre e hijo dan a lo largo de una carretera de un mundo post apocalíptico.

Sin poder evitar teletransportarse a catástrofes como la de Chernobil o 'hechos' como la bomba de Hiroshima, los protagonistas caminan hambrientos y medio desvanecidos, en un decepcionante mundo de frío, nieve, niebla y de profundo silencio. Un carro de supermercado con algunas pertenencias les acompaña, toda una trampa mortal ante los supervivientes en el caminar hacia una posible costa salvadora. ¿Ciencia ficción o triste realidad?

Manuel Portas publica Doce recendo a salgado (Xerais), novela que ten como protagonista a Arousa. (Para os seguidores do tema do narcotráfico na narrativa tamén lles recomendo a lectura de Sarou, de Caride Ogando).
Con temática semellante, aínda que sen sinalar ningún lugar concreto, Manuel Rivas anuncia a próxima publicación de Todo é silencio:
“Acontece nun lugar imaxinario con referencias reais da costa atlántica. Nárrase o ascenso dun capo do contrabando, pero o realmente esencial na obra son as personaxes. O contrabando é simplemente o pano de fondo”, adianta o académico Manuel Rivas (Xornal de Galicia, 27-07-2010).
Xoán Manuel Casado recuperado por ANT, que lle publica Volta e revolta, novela aínda inédita:
Protagonizado por un guionista de cine que regresa desde Francia para ver el lugar donde habían paseado a su padre en el 36, Volta e revolta "es literatura pura, concentrada, dirigida a gente acostumbrada a leer". Casado redactó la obra, sin puntos y aparte y narrada en segunda persona, a comienzos de los noventa. "Contra la obsesión que existe en Galicia por la novela larga", explica González Gómez, "Casado demuestra que se puede escribir una gran novela corta" (El País, 13-07-2010).
Antón Lopo gaña o Gacía Barros 2010 con Obediencia, novela que
narra unha aventura futurista na Galicia do Século XXII, a cal se atopa dividida entre unha república controladora e orwelliana que ten por capital Santiago, e un territorio desértico e desolador baixo o dominio dunha resistencia que se opón a esa tiranía (A Nosa Terra).
Crónica de Mónica González no Galicia Hoxe:
Con esta novela ciencia ficción o autor monfortino volve sorprender nun traballo marcadamente de xénero "e non excesivamente fácil", confesa emo­cionado logo de saber do recoñe­cemento. Igual que noutras novelas como Ganga ou O riso de Isabel Hill, Lopo tece un universo imaxinario con historias parale­las.
Elías Portela (Elias Knörr para os islandeses) publica Cos peitos desenchufados:
que supón “unha nova viaxe literaria baseada na imaxe poética, na súa forza e nas posibilidades da palabra” (Xornal de Galicia, 21-07-2010).
An Alfaya gaña o Premio de Novela por Entregas con Vía secundaria:
Unha historia que se alimenta de varias tramas persoais, un matrimonio en crise, un accidente de tráfico que marca un punto de inflexión a varias vidas e, de fondo, un relato sobre a soidade e a incomunicación nos nosos días, un virus silencioso pero moi estendido (La Voz de Galicia, 21-07-2010).
O xornal patrocinador publica esta entrevista con An Alfaya.
Manuel Lourenzo gaña o Premio Abrente 2010 para textos teatrais con Aquelas cousas do verán:

Aquelas cousas do verán, ademais, posúe en opinión do xurado grandes posibilidades escénicas mediante a creación "dun universo de ficción onde o bo manexo das convencións ou da intertextualidade dotan a obra dunha calidade e madurez especial".

Trátase dun texto, engaden, "que bota man para a súa composición de moi dosificadas pinceladas simbólicas pero que trata con profundidade e moi interesante e transversalmente a actualidade. É unha peza profunda que fala das relacións entre as persoas cun impecable dominio da tensión dramática" (Galicia Hoxe, 22-07-2010).

Entrevista con Manuel Lourenzo no Xornal de Galicia (26-07-2010):
"Non hai nada autobiográfico nela, pero está influída polas paisaxes humanas e físicas dos lugares nos que vivo. Son os escenarios nos que se moven os protagonistas que teñen un punto en común que é o amor. Hai algunhas historias amorosas que nalgún momento reverdecen ou que quedaron aí. Creo que ten un ton lírico porque busquei unha estrutura coa que prescindir de acotacións e de determinados elementos que non están nas personaxes, omítese a técnica teatral".
Francisco Castro, entrevista no Galicia Hoxe por mor da publicación de O segredo de Marco Polo
(Galaxia).
Elena Veiga Rilo gaña o Biblos-Pazos de Galicia de novela. Baixo o título de "A xeración feisbuc", lemos no Galicia Hoxe (24-07-2010):
A igrexa, a pedofilia, os malos tratos, a violencia de xénero, os marxinados sociais, o mundo da moda, a hipocrisía enquistada e aceptada polos cidadáns, a droga, a transexualidade, a aparencia, a fraude, os traumas da infancia que quedan como tatuaxes na alma... Son algúns dos aguillóns sobre os que dirixe unha crítica "mordaz a irreverente" a moza Elena Veiga (Guísamo-A Coruña, 1991), que con só 19 anos, se fixo onte co VI Premio Biblos-Pazos de Galicia pola novela Morto en fucsia.

Pinto & Chinto publican Contos para nenos que dormen deseguida:
«Son contos para antes de durmir, e non como aquel tan longo que, cando o acabas de contar, xa era hora de que o neno fose ao colexio», reza en la contraportada. O pirata moitabarba, O príncipe e a princesa, A serea e o humano o O volcán durmido son aparentemente historias tradicionales, pero en Contos para nenos... todos ellos guardan un secreto (La Voz de Galicia, 29-07-2010).
Rematamos a recolleita de noticias con esta referida ó peso do capital da cultura no país, así como a constatación da falla dunha decidida e clara política cultural. La Voz de Galicia recolle a expresión "cortoplacismo pataqueiro". O sector do libro e bibliotecas presenta un panorama edénico, segundo a descrición do Xornal de Galicia. Para quen isto escribe, industria cultural e industria lingüística van indisolublemente xuntas. Pero como estamos nun ¿país? libre non nos queda outra que aceptar que haxa quen prefira pendurar tales industrias nos cornos dunha toura. Se cadra, non anda moi desencamiñado.