28.8.09

Noticias de literatura-64

John Thompson publica As novelas da memoria (Galaxia), un estudo da narrativa que recolle o tema da guerra civil. O autor fala con Manuel Xestoso en A Nosa Terra:
“A memoria debe estar viva, non podemos deixala descansar. O discurso de ‘imos arranxar o pasado para que poida repousar’ é unha estratexia dos que buscan a recuperación para tranquilizar á sociedade, para que ninguén pense que o que se está a buscar é a restauración dos conflitos. Por suposto que ninguén quere iso. Pero, unha vez recuperada, a memoria debe ir máis alá e artellar a experiencia das persoas, debe formar parte activa do pensamento de todos os que compoñemos a sociedade. E sei do que falo: eu especialiceime na novela galega e estudo este tema a respecto de Galiza, pero nos Estados Unidos temos un gravísimo problema coa memoria, dende o xenocidio contra os nativos até o Vietnam. De feito, a última guerra de Iraq foi posíbel, en grande medida, polo esquecemento a que se someteu a experiencia histórica de Vietnam”.
Thompson sostén tamén unha longa entrevista con Iago Martínez publicada no Xornal de Galicia (28-7-09). Manifesta o estudoso americano, entre outras cousas de interese para lectores galicianos, que a novela
é mellor que calquera outro xénero porque lle ofrece á sociedade unha vía de inmersión na Historia. Pola súa flexibilidade, polo feito de o lector ter que recrear as imaxes a partir da palabra escrita, pola liberdade que iso implica, e porque pode combinar tons, rexistros, linguas... Por todo iso, é unha ferramenta idónea para que o lector se mergulle na Historia, para que a viva, para que a sinta. Sempre hai historias persoais ao lado da macrohistoria, e o lector pode identificarse cos personaxes e implicarse no relato. Séntese máis próxima a Historia na novela ca no cinema. Un filme dura unha hora e media e acábase. O libro dura máis e esixe máis atención, máis compromiso, máis intensidade.

La Voz de Galicia anuncia algunhas das novidades literarias para este vindeiro outono.
Xavier Seoane fala para Galicia Hoxe da súa escolma poética, Raíz e Soño (Canción de Oleiros) 1976-2008:

Moitos poemas amosan un ton panteísta. "Hai un vinculo telúrico, case místico, coa terra, co mundo. Somos materia. E hai religación, emoción da materia, vibración, un intento de fusión anímica. Emocióname moito a paisaxe, e creo que estamos destruíndo o que somos, que é ese medio", indica.

A poesía é, para Seoane, "a expresión, quizais, do máis noso e máis fondo, do máis inasible e cernal". "Unha arte lenta, na que o poeta debe procurar a súa voz. Unha vez que a atopas, o que fas é ensanchar o horizonte... As claves esenciais, subterráneas, o cerne do que é a miña poesía, xa estaba nos inicios. É o cerne da túa sensibilidade, que logo tes que explorar..." (lemos no xornal citado).

Cesáreo Sánchez entrevistado por M. Dopico por mor da publicación d' O paraíso das sombras (Biblos):
Son 70 poemas, cada un en tres partes, onde aínda que teñen continuidade, aparece a historia, o mundo da infancia, e o poeta. O libro é continuación de A árvore das sete palabras, que tiña tamén 70 poemas. É un canto coral onde fala a historia a través de personaxes que son, aínda que están simbolizados, da historia, do día a día, dun territorio simbólico que é a Terra de Maside, onde collo como centro do mundo un lugar que se chama Povenza, o símbolo de todo o cosmos que acontece" (lemos en Galicia Hoxe).
Marta Dacosta fala con Manuel Vidal Villaverde no Galicia Hoxe.
Rosa Aneiros comenta con Clara Bernal en Xornal de Galicia a súa vivencia do xornalismo e da literatura.
Miguel Anxo Martínez fala de En precario (Toxosoutos), novela que trata "en clave de humor a precariedade laboral".
Celso Emilio Ferreiro homenaxeado en Celanova:
Celso Emilio Ferreiro é o poeta máis musicalizado da historia, segundo unha recente recompilación. Os estilos que se adaptan ao autor de Longa noite de pedra van desde o hip hop de Dios ke te Crew a Pucho Boedo, Fuxan os Ventos ou Suso Vaamonde, pasando polo punk ou pola versión máis recente do emblemático poema do poeta realizada por Miguel A. Suárez para o libro-disco de Edicións do Cumio Once máis quince, con cancións compostas sobre textos de distintos poetas galegos (Galicia Hoxe, 28-8-09).
É un dos poetas galegos máis influintes do século pasado, e unha das voces máis críticas coas que contou a literatura galega. Aínda hoxe, a lucidez da súa escrita e a actualidade dos seus contidos (de "Lingua proletaria do meu pobo" a "Monólogo do vello traballador") fan da súa unha voz atemporal (A Nosa Terra, 28-8-09).

Imaxes
: Xornal de Galicia (Thompson), Galicia Hoxe Miguel Anxo Martínez) e A Nosa Terra (Celso Emilio).

26.8.09

Rexina Vega. Cardume

É nese momento cando sentimos intensamente o golpe do medo, axotándonos, aproximándonos. Convertémonos en cardume, e comezamos, por iso mesmo, a chorar acompasado, baixo, grave, coa conciencia de sermos un en moitos corpos diminutos (p. 163).

1. Cardume é unha novela ambientanda nos anos previos a posteriores á guerra civil. Recolle o presaxio e a desfeita que asolagou o país cosidos co fío da memoria da narradora, neta dunha das personaxes agonistas da historia:
"Volvo a Pereiró. Neste cemiterio que visitaba aterrada nas tardes da miña infancia repousan os restos de todos os que convoquei nesta novela, agás Fasito, que ficou definitivamente desarraigado nun osario público da urbe neoiorquina. Aquí están as caveiras de Isolina, da miña avoa, do meu avó, de Urbano, de Dámaso" (p. 193).
A novela recrea unha época convulsa nun Vigo que quere deixar de ser aldea para converterse en cidade industrial. Un Vigo que é un furo polo que se escoa o país que emigra, pero tamén un lugar que ofrece oportunidades para os espelidos que saiban velas e aproveitalas.

2. Mais no tocante ás oportunidades, as personaxes de Cardume veranas todas estragadas. Algunhas son vidas tronzadas, e as que sobreviven acaban por se converter en táboas dun naufraxio. A novela vén sendo o relato da derruba interior dos protagonistas.
Á par da derruba das personaxes, vai a do país; nomeadamente a personificada na figura do dramaturgo Urbano, incomprendido e ferozmente reprimido:
"Todo aquilo parecía tan difícil, tan grotesco aos ollos de Fasito, esa loita de iluminados... Aínda estaban eles intentando limpar o cheiro a corte, e a terra nas unllas pola vía do progreso cidadán para que viñesen estes parvos darlle pulo ao fedor cateto da leira" (p. 78).
Na figura do dramaturgo vemos condensado o galeguismo do primeiro terzo do século XX, que percorre o seu mesmo viacrucis: incomprensión, estafa, fusilamento.

3. Tamén é relevante na novela o tratamento da emigración americana. Na memoria do avó está a América do Sur; na fuxida soñadora de Fasito, Norteamérica.
Tampouco falta no proxecto dramático de Urbano:
"América como solución triste para o amante rexeitado, o lugar de onde volta o indiano corrompido que humilla e compra, ou o enderezo a onde chegan ou non chegan as cartas de Pais e Penélopes que esperan e minguan. América dá homes sen rumbo e deixa a Galicia como un país baldeiro só apto para lúbricos homes gordos e vellos usureiros" (p. 70).
4. Dísenos na presentación editorial que Rexina Vega "reivindica nesta novela a memoria como conformación da identidade presente". No exercicio da memoria están as propias raíces, está a supervivencia. A voz narradora bota man dunha especie de ouigha: "Todos unidos coas mans como satélites, apertados, esforzándonos por meterlles pensamento" (p. 49).
Na intención da voz narradora está "prolongar un pouco máis a permanencia, atrasar o devalo destas vidas menores" (p. 193).

5. Sobre a novela:
  • Vieiros recolle a presentación e mais unha entrevista de Pura Salceda coa autora.
  • Brétemas achéganos ó acontecemento literario, á figura da autora e á novela galardoada.
  • El País refírese á novela como "una obra contada por una nieta de la Guerra". Tamén fai referencia á técnica literaria.
  • Ramón Chao salienta a forma peculiar de recoller a memoria familiar "de modo bien distinto al expediente común de la forma novelada".
  • El Correo Gallego recolle a noticia do evento e salienta:"A autora definía onte o libro galardoado como "un álbum de recordos novelados, un libro feito de memoria e de reescritura de memoria", no que combina "información e invención". Vega pretendeu con este libro "establecer unha autobiografía a través da reconstrución de personaxes aos que só se coñece por medio de relatos familiares".
  • Montse Pena: "Fotografía da cidade que foi". Salienta dous eixos na novela: o Vigo industrial e a guerra.
  • A autora fala da obra. Audio no soportal lg3 literatura da páxina do Consello da Cultura.
  • Mar Mato achéganos ó Vigo de Cardume e mais á figura do dramaturgo Urbano Moledo.
  • No blog de Antón Castro damos cun amplo artigo que salienta, entre outros, estes tres aspectos: a) o espírito cunqueirano do relato; b) o valor da memoria histórica; c) o traballo de investigación e o esforzo creador.
  • Lara Rozados dános unha ampla visión de Rexina Vega e Cardume (A Nosa Terra): "As vidas minúsculas son as que constrúen a historia".
  • Camilo Franco entrevista a Rexina Vega en La Voz de Galicia.
  • Galiciaé publica unha entrevista coa autora: "A escrita cambia a realidade, é un instrumento poderosísimo".
  • Elcolordelessabates fai unha completa recensión de Cardume na que recolle o sentido global da obra e conclúe coa recomendación dunha lectura atenta, especialmente na primeira parte, "ja que l’abundància de personatges que es mouen a l’hora per aquest entramat –qual banc de peixos o “cardume”, en gallec–, així com les freqüents analepsis i prolepsis que conformen la narrativa, poden dificultar la reconstrucció dels esdeveniments. Això no obstant, el bon gust narratiu de Rexina Vega, el delicat estil que empra en construir la seva trama i la densitat del seu univers ficcional garanteixen que aquesta lectura resultarà en una experiència absolutament gratificant".


Rexina Vega, Cardume. Vigo, Xerais, 2007.
Imaxes: Culturagalega.org e Vieiros

19.8.09

Arto Paasilinna. O muiñeiro ouveador (4)

Outra das achegas ó mundo paasilinniano que non debemos pasar por alto deixámola ligada máis abaixo. Referímonos á recensión de Elvezio Sciallis, publicada na páxina Horror magazine.
Destaca Sciallis case que como trazo característico dos artistas finlandeses a capacidade de moverse en territorio de fronteira, entre o cómico e o dramático, entre a alucinación e o realismo máis pormenorizado. Compara Paasilinna co seu paisano Aki Kaurismäki, cineasta, capaz de agachar baixo a codia do humorismo unha feroz crítica social.
Lémbranos Sciallis que o muiñeiro ouveador non pode menos que evocar a figura do lobishome. Tamén fai referencia á particular loita quixotesca de Gunnar contra os muíños... mais neste caso, coidamos nós, o alucinado non é o muiñeiro.
Para Sciallis resulta especialmente inesquecible o "(in) esperado" final, incerto e dubidoso, na raia entre o realismo e a fantasía.


Arto Paasilinna, O muiñeiro ouveador. Cangas do Morrazo, Rinoceronte Editora, 2007. Tradución de Tomás González Ahola.
Imaxe de tro-heol.fr, compañía de teatro e monicreques.

15.8.09

A lingua e a santa custodia

Lemos en La Voz de Galicia de hoxe esta noticia:

Las autoridades de México denunciaron ayer que una indígena es víctima de «discriminación y violación a los derechos humanos» en EE.UU., donde un tribunal le quitó a su hija y se la entregó a una pareja estadounidense porque la menor nació en ese país y su madre no habla inglés.
A nova (páxina 28 da edición en papel, Sociedade) non é moi longa e pode resumirse en poucas palabras: indíxena, indocumentada en USA, un tribunal decide que non pode criar a filla porque non fala inglés. ¿É a miña neurona que non dá pillado a lóxica da xustiza ou teño que rezarlle ó Santo Cristo dos Desamparados para que esta noticia sexa unha loia?
Vou tentar de maxinar o que falta:
a) A indíxena non fala lingua ningunha ou emprega un idioma que se impón ó inglés. O tribunal americano fai ben en defendelo.
b) Á filla da indíxena, nun exercicio de liberdade lingüística, cómprelle outra familia que lle aprenda inglés.
c) A indíxena nai está indocumentada; non existe legalmente. Pero a filla que pariu non é indíxena; daquela, o tribunal ten que protexela de imposicións lingüística indíxenas.
Agora xa o teño máis claro. Parabéns para o tribunal, porque actuou con eficacia e celeridade sen facer enquisas nin mexericadas de cordialidade bilingüe.
¡Pobre do pobre!, dicían os vellos. Bonita axuda che prestaron, Cirila Baltazar Cruz.

A nova podemos atopala con máis datos en El País.
Mágoa que esta triste noticia non sirva tampouco para facer pensar nin para que lles caia a cara de vergonza (non a teñen) a algúns "indíxenas" do noroeste ibérico.

Foto: El País. "No a la descriminación" (sic).

13.8.09

Arto Paasilinna. O muiñeiro ouveador (3)

Na páxina StradaNove atopamos unha recensión de Davide Potente sobre O muiñeiro ouveador (Arto Paasilinna) que enlazamos novamente aquí. Subtitúlaa "Un tolo finlandés á procura da liberdade". En síntese, dinos:
"Gunnar Huttunen é considerado soamente un pobre tolo que pouco despois das dúas guerras chega a unha tranquila aldeíña dende un lugar impreciso do sur de Finlandia. Kunnari, como lle chaman todos, decide reformar e poñer en marcha o vello muíño da ribeira do Kemijoki, abandonado hai máis de vinte anos. A empresa acada o éxito e comeza deste xeito a permanencia do home: a atmosfera pacata da comunidade vese trastornada polas bufonadas de Gunnar, home de metro noventa capaz de imitar moi ben a gran parte dos seus paisanos e a unha boa grea de animais. Se polo día a xente ri co comportamento raro de Gunnar, pola noite témeo e ódiao moi a miúdo. O muiñeiro sofre frecuentes crises depresivas que o fan ouvear pola noite. Todos os cans da veciñanza responden ós seus ouveos e por un devastador efecto en cadea a aldea enteira vai pasar varias noites en branco. De súpeto, prende o amor na vida de Gunnar identificándose coa figura de Sanelma, unha conselleira agrícola. Sanelma, andando o tempo e despois dos problemas causados pola alternancia de crises depresivas e exaltacións desenfreadas, dará comprendido este home e chegará a amalo. O mesmo proceso que vai da desconfianza que provoca o enfermo mental ó amor polo home vaise producir no lector: quen lea a primeira páxina logo se decata de que cómpre afastarse do protagonista, pero na segunda parte do libro non se pode evitar facerse seareiro de Kunnari. No fondo, é un bo home, unhas veces algo inocente e outras abondo renarte, que só desexa ser libre e que ama o seu traballo, o atletismo e a súa moza. Os personaxes secundarios, como o garda municipal Portimo ou Happola, vólvense relevantes para o destino do muiñeiro. Arto Paasilinna relátanos unha vez máis unha bela historia da súa Laponia, alternando a comicidade co drama humano e contando o paradoxo da tolemia dun xeito punxente".

Imaxe da páxina HorrorMagazine. Nesta páxina atopamos unha recensión de Elvezio Sciallis que non debemos perder.

9.8.09

Arto Paasilinna. O muiñeiro ouveador (2)

Entre as ligazóns que figuran máis abaixo no apuntamento sobre O muiñeiro ouveador (Arto Paasilinna) está a de Cronache da Tule, blog de Luca Rota. Imos deixar aquí un pequeno resumo do que o escritor italiano di sobre o colega finés. O artigo completo e orixinal fica ligado novamente aquí encima.

"O muiñeiro ouveador é unha típica historia paasilinniana: nela o protagonista é un tipo estraño que xorde da nada nunha aldea da Laponia finlandesa para volver pór en disposición un vello muíño medio arruinado, un personaxe que tenta fuxir por todos os medios da civilización contemporánea e de todos os seus conformismos, rodeado de tanta xente ben pensada (o doutor, o pastor, o comisario de policía... os que "mandan" na comunidade, en definitiva) que, notándoo "distinto", acaban por denigralo de calquera xeito, mais que tamén é axudado por algúns que comprenden o espírito libre e non homologable, se cadra porque se ven reflectidos nun semellante espírito de liberdade mais sen teren a coraxe de facer o que lles pide a súa vontade; e todo na paisaxe finlandesa de sempre, natural, maxestosa e viva, feita de bosques, lagos, montes, ríos e animais salvaxes como únicos habitantes lexítimos. Mais é unha Natureza paradigmática, capaz de resistir aínda a invasión humana e, daquela, representante baixo moitos puntos de vista dunha enxebreza ancestral, dunha harmonía primordial aínda sensible ó ritmo da vida universal. (...) Neste ambiente desenvolve Paasilinna a súa narración; na fuxida da normalidade humana contemporánea, atopará aí acubillo e, se cadra, solucións ós seus problemas...
En suma, tamén n' O muiñeiro ouveador atopamos todos os ingredientes que fixeron de Arto Paasilinna o escritor escandinavo máis coñecido ó sur das súas habituais latitudes, ben amalgamados para lle conferiren á historia tamén unha lectura crítica e sarcástica da civilización moderna e da súa irrefreable tendencia a cortarlle as ás a quen queira voar libre (demasiado libre para o que permiten as regras impostas).
N' O muiñeiro ouveador , o protagonista, para escapar da persecución á que o condenaron os seus paisanos, exasperados pola súa "rareza", bótase ó mato e reconstrúe nel o seu pequeno mundo cotián no que vivir en santa paz, afastado de normas, regras, leis, imposicións a miúdo derivadas da vox populi vox dei, expresión dun egoísmo colectivizado máis que dunha sabedoría comunitaria..."