31.1.16

Noticias de literatura-169. Xaneiro de 2016

Co obxectivo de seguir promovendo a proxección internacional das letras galegas a través da rede, o Portico of Galician Literature (www.galicianliterature.com) incorpora unha mostra en inglés de obras de Xabier P. DoCampo, de Pedro Feijoo, de Inma López Silva, de Manuel Lourenzo González e de María Reimóndez (Luis Montero, El Correo Gallego, 03-01-2016).
Os elefantes representan a carga simbólica; están en perigo de extinción, son compasivos e intelixentes e deben enfrontarse ao risco que supón sobrevivir na natureza. A protagonista da novela é culta, unha muller preparada e amante do cine, é debe sobrevivir nunha sociedade que non lle dá as oportunidades que se merece (entrevista de Xosé Manoel Rodríguez, La Voz de Galicia, 04-01-2016).
O 5 de xaneiro de 1961 é un día grande na historia editorial de Galicia, concretamente na Galicia da diáspora. Ese día saíu do prelo, en Buenos Aires, Memorias dun neno labrego, de Xosé Neira Vilas, relato que é un fito na narrativa do século XX galego (Luis Montero, El Correo Gallego, 05-01-2016).
Europa Express é unha novela psicolóxica na que hai un grupo de personaxes que viven unha experiencia traumática que condiciona as vidas dos protagonistas. Nese sentido é unha novela máis intimista cás anteriores, posto que afondar máis nos mecanismos psicolóxicos e na personalidade dos personaxes (Isabel Blanco, El Correo Gallego, 07-01-2016).
A editorial Toxosoutos vén de publicar Mar e lume, a antoloxía poética en galego de Maximino Cacheiro Varela. O libro reúne os sete poemarios galegos que reflicten o imaxinario simbólico e poético do profesor universitario a través do seu itinerario vital (Jorge Lamas, La Voz de Galicia, 07-01-2016).
Neste acto lembramos a figura de Castelao, fundamental na escena cultural e política galega da primeira metade do século vinte, que reflectiu na súa obra pictórica e literaria o compromiso que o unía a súa terra. Xa dixo Paz Andrade falando do seu amigo finado, que foi un home que traballou polo ben dos demais, pola sorte do seu pobo e pola ascensión do espírito (El Correo Gallego, 08-01-2016).

Tras este «proceso obsesivo» no que someteu a escrutinio cada palabra, era preciso coller aire. Mais respirar non semella unha función básica para quen procura o sen alento (Ana Abelenda, La Voz de Galicia, 08-01-2016).
Todo o patrimonio arqueolóxico galego está vencellado ao patrimonio inmaterial. Por exemplo, as lendas de mouros é a raza mítica á que se lle atribúe a construción dos castros, das mámoas, de calquera xacemento antigo que a xente identifica como algo que non fixeron eles nin os seus devanceiros. Dentro desta categoría están as mouras, que están moi unidas aos dolmens, ás mámoas, elas son as construtoras dos dolmens, portando as grandes pedras, mentres fían na roca e aleitan un neno (R. Castro, Sermos Galiza, 12-01-2016).
Adolfo Caamaño (Barro, 1959) ten publicado diferentes en varias editoriais do país, tanto de poesía como de narrativa, tanto para adultos como para nenos. No seu haber atopamos galardóns como o Manuel Murguía de Narrativa Breve en 2014, ou o Johán Carballeira en 1999 (Sermos Galiza, 12-01-2016).
La obra [Soños de nenos] es, en palabras del jurado, un poemario de versificación ágil conformado por luminosas imágenes, todo un mundo de elementos tiernos y maravillosos, tejidos todos ellos por una persona que denota un perfecto conocimiento del alma infantil (El Correo Gallego, 24-01-2016).
É unha obra que reflexiona moito sobre a propia novela negra, sobre a experiencia de escribir. De feito, o protagonista é un escritor que tenta facer unha biografía novelada de David Goodis, un dos grandes mestres da novela negra norteamericana. Quizais sexa a novela máis metaliteraria, máis chea das referencias literarias e cinematográficas que a min me gustan (entrevista de Montse García, La Voz de Galicia, 25-01-2016).
Trátase da nova produción da compañía de monicreques Fantoches Baj, con cuxa estrea tanto a Deputación Provincial de Pontevedra, como o concello natal de Castelao, Rianxo, iniciarán os actos conmemorativos do Ano Castelao 2016, do centenario da chegada do autor á cidade do Lérez e do 75 aniversario da estrea da que foi a súa única obra teatral (El Correo Gallego, 26-01-2016).
Cortegoso ofrécenos dúas tramas paralelas ao redor dunha única mesa. Dúas historias que aparentemente non teñen relación, pero que se entrecruzan para rematar contando unha historia tráxica que trata temas universais como a morte, a parella, a maternidade, a cobiza ou a violencia (Alberto Ramos, Praza Pública, 29-01-2016).

20.1.16

Rodrigo Cota / Jano, Nacho Camacho

Imaxe: Demo Editorial
Avísasenos en nota introdutoria que o álbum recolle as tiras do personaxe Nacho Camacho creado para a revista Retranca (desaparecida).
Os autores presentan o personaxe como macho alfa, macizote de ximnasio (aínda que non o pise), materialista e admirador de Clint Eastwood. O seu mellor amigo espétalle na cara que “ademais de ser imbécil es un homófobo impresentable”. Quizais o salve que Nacho Camacho descoñece os significados das dúas últimas palabras. A nai/sogra non é menos benigna: “anormal” e “borracho” (recado transmitido a través da inocencia do neto).
Pero o problema que máis o tortura, así e todo, é a homosexualidade do fillo preadolescente. Séntese incapaz de “curalo”, de convertelo nun home de verdade. O fillo demostra máis madurez, naturalidade e sentido común ca o seu proxenitor, a quen trata sistematicamente por Nacho (nome familiar / ghicho calquera).
A reflexión máis profunda sobre si mesmo é unha visión dende fóra e tópica; séntese identificado con certa imaxe de político: cacique, ladrón, corrupto, puteiro, borracho, mentiroso e oportunista. Sen querelo, descobre que daría un “alcalde perfecto”.

Se fose de carne e óso, Nacho Camacho daría pena, malia que provoque a risa. Estariamos ante un individuo antisocial, incapaz de soportarse a si mesmo, tal como nos amosa a tira da páxina 11. Tira que tamén insinúa que este tipo de individuos son de imposible corrección.
O cómic presenta a estrutura do medio para o que foi creado: tiras que contan historias breves e completas. Esta estrutura anecdótica, ganduxada pola personalidade do protagonista, dá aos ollos do lector a sensación de historia unitaria e completa.

Sobre a obra:

Rodrigo Cota / Jano, Nacho Camacho. A Coruña, Demo Editorial, 2014.

14.1.16

Manuel Mandianes. Viaxe sen retorno

Imaxe: Sotelo Blanco Edicións
Manuel Mandianes analiza nesta obra o fenómeno da emigración na actualidade, sen perder de vista outros tempos máis ou menos recuados.
O lector galego pode verse perfectamente reflectido neste estudo, pero pode afirmarse que a análise ten un carácter universal. O emigrante é un transterrado forzado. As razóns da emigración son basicamente económicas: cómpre buscar unha terra que permita gañar o pan. Este condicionamento será tamén básico á hora de establecer a relación entre o emigrante e a terra de acollida. Será unha relación distinta á do deportado, á do fuxido, á do exiliado, á do viaxeiro…
O estudo de Mandianes céntrase no custo humano da emigración. O emigrante acaba por converterse, en máis casos dos desexables, nunha persoa desenraizada. No país de acollida sempre será estranxeiro e no de orixe irase convertendo nun descoñecido. Os seus símbolos identificativos sofren o mesmo proceso: non se identifica cos do novo país e vai esquecendo os que deixa atrás ou perdendo a súa evolución do paso do tempo. Se o emigrante ten fillos e quedan en mans da familia, non deixará de sufrir un sentimento de desleixo; se ten os fillos no país de acollida, converteranse, máis cedo ca tarde, en cidadáns dese país. Pode dicirse, en síntese, que o emigrante é estranxeiro en calquera parte.
Mandianes analiza tamén fenómenos relacionados coa emigración que resultan preocupantes nestes últimos anos. Trátase das tribos urbanas (maras, por exemplo) ou dos grupos islamistas, que medran no estranxeiro mellor que no propio país de orixe.
Estamos ante un libro meritorio da primeira á derradeira palabra. Se cadra, o mérito máis grande sexa --como manifesta o autor-- expoñer con palabras un sentimento tan difícil de expresar.

Viaxe sen retorno na rede:

Manuel Mandianes. Viaxe sen retorno, Santiago, Sotelo Blanco, 2014.

4.1.16

Iban Zaldua e Julen Ribas. A vitoria final


A tenente da policía Sigfrid Frisch ve interrompida a lectura d’ A vitoria final porque o seu compañeiro Ernst lle dá o aviso da aparición dun cadáver no río. A vítima non presentaba trazas de ter morto afogada nin accidentalmente. Levaba aferrado na man un anaco de papel que resultou ser dun cómic coma o que estaba a ler a tenente e tiña embigo, cousa moi estraña en 2050 na Alemaña vencedora da II Guerra Mundial. O caso presentábase complicado porque non se trataba xa dun simple crime, senón da aparición dun elemento infiltrado nunha sociedade de individuos racialmente seleccionados.
A investigación da tenente, ademais de botar luz sobre o caso, serve para poñer ante os ollos do lector unha problemática permanente na historia da humanidade, independentemente do marco cronolóxico que se lle asigne. A tenente Frisch personaliza a loita do individuo fronte os sistemas sociais asoballadores, o valor da persoa libre fronte a burocracia esmagadora.

Así, na Alemaña vencedora de mediados do século XXI atopamos unha sociedade protocolizada ata o máis mínimo detalle. Os avances científicos permiten a selección da raza e a creación de individuos á carta (ata hai un ministerio do ramo). Tamén o pensamento está controlado e nin a policía se libra de padecer o control doutra policía.  A burocracia encorseta a actividade e saltar as súas prescricións significa situarse perigosamente fóra das normas. O estraño debe ser controlado e o disidente, eliminado.
Ademais da pureza racial, do control ideolóxico e a burocracia, ao lector resultaralle familiar a Gestapo, as SS, os uniformes, o antisemitismo e a propaganda oficial como creadora de verdades dogmáticas: gaba as marabillas do réxime e nega as súas miserias. Neste panorama, a tenente Frisch non deixa de ser unha subversiva que, malia ser tolerada, debe someterse ao control da autoridade competente. O seu ex marido é un home de éxito, con influencia social; a ela retiráronlle a custodia do fillo. A nosa protagonista non dubida en enfrontarse á policía ideolóxica nin en saltar as regras para o desenvolvemento do traballo; tamén viste dun xeito informal, fuma no coche e recoñécese voraz lectora de “estúpidos” cómics, ese “lixo para proletas”.
O cómic convértese no tema central do propio cómic. A actividade da protagonista (en color) desenvolve a acción da lectura interrompida (en branco e negro). A historia que nos conta o cómic que temos entre mans vén sendo a consecuencia do final da historia que a protagonista está a ler. Mais o terrible da situación é que para o lector, sexa cal for aquel final, o resultado será o mesmo: ter embigo ou deixar de telo será un problema se así o decide quen dite a norma; cambiarán as roupas e os uniformes, pero os portadores desempeñarán os mesmos papeis; a burocracia e os seus protocolos seguirán sendo igualmente abafadores… E o lector sentirase, en ambos os dous casos, unha vítima potencial á que non lle queda outra que a subversión.

Falan da obra

Iban Zaldua e Julen Ribas. A vitoria final. Compostela, Urco Editora, 2014. Tradución Karlos Cid Abasolo e Ricardo Pichel Gotérrez.

1.1.16

Noticias de literatura-168. Decembro de 2015

Non hai unha intención didáctica na novela, non é o meu gusto dar consellos ou pretender coñecer a solución aos conflitos existenciais das personaxes. Simplmente conto como un home, fuxe cara adiante, confronta as súas contradicións, remexe nos seus sentimentos e é quen de identificar o seu lugar no mundo. Todo iso co pano de fondo da Europa occidental e da conca do Amazonas (M. O., Sermos Galiza, 30-11-2015).
El homenaje a Blanco Amor, organizado por el Pen Club gallego, ha recuperado con este acto, que incluyó una ofrenda floral en el camposanto, la figura de este escritor, actualmente vigente gracias a la difusión de la película de A Esmorga y la traducción de su novela a otros idiomas (El Correo Gallego, 2-12-2015).
A nena e o mar é un libro para nenos que tamén aborda unha cuestión social moi actual, o envellecemento da poboación (Isabel Blanco, El Correo Gallego, 08-12-2015).
Baixo o título Galicia-Norte de Portugal: Un universo literario común?, o programa Conversas Nortear "permítenos achegarnos ás letras galegas e portuguesas da man dos seus protagonistas actuais, os autores e as autoras, nun formato distendido e coa participación activa do público", asegurou Anxo Lorenzo (El Correo Gallego, 08-12-2015).
“Mar ao fondo” amosa unha escolla de refachos cambiantes, mesmo bruscos –atados en curto, a distancia na que máis se move a autora- nestas cousas (more castelao) escritas e pintadas por Soledad, poeta e pintora, que nos fai ver anacos escolleitos, na depuración dos días –tamén na edificación interior-, retrincos corcosidos, versos sangrados pola esquerda que denotan notable habelencia poética. “Mar ao fondo”, trinta e dous poemas e case que tantas pinturas a sabor (Luís Cochón, El Correo Gallego, 10-12-2015).
A partir de la correspondencia, y mediante entrevistas que fue dando el intelectual desde el 62 en adelante, Monteagudo articuló un relato "en el que siempre es Piñeiro el que habla", además de añadidos para contextualizar el periodo concreto (El Correo Gallego, 10-12-2015).
Lourenço é, a súa maneira, un rebelde. Un xograr que soña con ser trobador. Mais bate unha e outra vez co clasismo dunha sociedade desigual cunha elite tan parasitaria como ignorante e despreciativa. Como agora. Así é ‘Lourenço, xograr’ (Galaxia), a novela coa que Manuel Portas gañou o García Barros 2015 (Praza Pública, 11-12-2015).
Antonio Manuel Fraga (Pontedeume, 1976) é un enxeñeiro técnico industrial que iniciou a súa traxectoria na literatura galega en 2013, cando gañou o X Certame de microrrelatos da Lonxa Literaria de Moaña e o Premio Merlín coa obra O castañeiro de abril. Tamén publicou Xildas en Sushi Books e O grilo máxico este mesmo ano en Galaxia (Sermos Galiza, 11-12-2015).
Xosé Neira Vilas, falecido o pasado 27 de novembro, nunca deixou de escribir. Tanto foi así que estaba prevista a súa participación na presentación da súa nova obra, un acto que finalmente se celebrou onte en Santiago e que fai de Romaría de historias (Galaxia) o seu libro póstumo (Xesús Fraga, La Voz de Galicia, 16-12-2015).
Castelao non perdeu nin un chisco da súa vixencia. Algúns dos seus debuxos son testemuño do seu tempo, pero a situación que retratan segue a cravarse na retina do espectador grazas á súa finura, concisión e, en moitos casos, retranca. E logo están as viñetas centradas na atemporalidade da alma, dende os sentimentos ata as ilusións: esas asombran igual que o primeiro día (La Voz de Galicia, 23-12-2015).
A noite enriba, (Xerais) a nova obra de Diego Ameixeiras, pertence, por suposto, ao xénero negro. Mais tamén é un libro sobre novelas e sobre a escrita (Montse Dopico, Praza Pública, 27-12-2015).
27 de decembro, cúmprense 80 anos da publicación dos Seis poemas galegos de Lorca, prologados por Eduardo Blanco Amor. Escritos en galego entre o 1932 e o 1934 coa colaboración lingüística de Ernesto Guerra da Cal, o poeta andaluz concibiunos como unha homenaxe ao país a raíz das súas viaxes á Galiza en 1916 e en 1932 (Sermos Galiza, 27-12-2015).
Dos múltiples significados latentes en Alicia no país das marabillas, das diversas lecturas que alentan na novela de Lewis Carroll e da taxonomía psicolóxica duns personaxes que cumpren 150 anos de vida falaron onte na Libraría Couceiro de Santiago os responsábeis da nova tradución deste clásico da literatura universal, publicado agora por El Patito Editorial no sesquicentenario da obra (Fran P. Lorenzo, El Correo Gallego, 30-12-2015).

Lugrís colaborou cando era mozo en xornais como La Noche e posteriormente traballou en Londres na sección española da BBC. Despois, trasladouse á ONU. É tamén autor do ensaio Vicente Risco na cultura galega (La Voz de Galicia, 02-12-2015).
Fernández Ferreiro, autor da primeira novela de vaqueiros en galego, A morte de Frank González, ingresara na Real Academia Galega o 9 de marzo de 2013 con un discurso titulado Breves reflexións sobre os escritores e os xornalistas (La Voz de Galicia, 17-12-2015).