Arancha Nogueira. Andar descalza

O poemario estrutúrase en dúas partes --"Descalza para ti" / "Descalza para min"-- que, como sinala María Lado na introdución, son dous puntos de vista diferentes pero complementarios. Complementarios e ligados pola mesma voz poética que pensa no "ti" e no "min", destinados a camiñaren "en sentidos opostos", como manifesta no poema que precede a ambas as partes.
Un ton amargo percorre todo o poemario. Os sentimentos que manifesta a voz poética vense como constrinxidos a ser gobernados por forzas alleas. Andar descalza é unha potente imaxe que transmite unha voz poética espida. Nos poemas que reproducimos --correspondentes á primeira e segunda parte, respectivamente-- tamén se pode albiscar o antedito. Patentizan a frustración do eu poético ao verse contemplado dun xeito interesado como un valor mobiliario e ao ver coutada a liberdade pexada polas súas propias orixes.

______________________________________
Arancha Nogueira, Andar descalza. Concello de Outes, 2013. XVII Premio Francisco Añón de Poesía.

Manuel Outeiriño. É

É, de Manuel Outeiriño, estrutúrase en tres partes:

1. “Na nube”
2. “O falante ilírico”
3. “É”

O poema que reproducimos estende o seu título ao poemario enteiro.

A palabra é un dos motivos principais desta obra. Preséntase como elemento configurador da esencia do individuo. Sen palabra non hai persoa: “Non falas, non: / poucos e mal autentes, / morren os contos”. Este poema ocupa a penúltima posición na obra, que remata coa outra cara da moeda: a “contrapalabra”.

Os feitos cotiáns, anódinos ou non, métense no devir do individuo, no seu ser e no seu estar (“Na escasula do tempo”, p. 99). O individuo é un elo na cadea do tempo que xa vén dos devanceiros.
En "É" son moi visibles dous importantes elementos simbólicos: a curuxa e o río. A primeira, dende tempos inmemoriais, representa a sabedoría; mais entre nós tamén se toma como premonición da morte. O río, neste caso o feito de cruzalo, pode facernos pensar na superación dunha dificultade; pero tamén é unha referencia á purificación (o bautismo, por exemplo), malia que aquí se considere "ritual parvo".

Fálase do poemario en

• Manuel Outeiriño, É. Ficha do libro na páxina da editorial.
• Manuel Outeiriño. Ficha do autor na páxina da Editorial Galaxia.

---

Manuel Outeiriño, É. Vigo, Galaxia, 2005.

Manuel María. Sonetos á Casa de Hortas

O lector repara neste soneto porque nel están trazadas as paredes mestras do tema desenvolvido por Manuel María ao longo do poemario. Neste soneto está condensada unha lección de antropoloxía sobre o valor que o galego dá á casa co seu eido.

"A casa e o seu contorno ben cercado" non reflicte un mundo pechado, senón un universo completo, acabado, perfecto. Para o poeta vén sendo a representación máis cabal da idea do paraíso.
Casa e familia son no poemario conceptos indisociables. A casa é refuxio ou punto de encontro do clan (os Hortas). Ese clan fórmano a familia (vivos e defuntos), os serventes, as partes da casa, o eido e as árbores, os animais domésticos...
A casa, construída polos devanceiros con "sentidiño" na escolla do material, na distribución e na estética, é un ser vivo con memoria. Cando os moradores se van indo, a casa herda a súa memoria. As xentes morren, "a casa permanece".

Sobre a obra

• Ficha de Sonetos á Casa de Hortas na páxina da Casa-museo Manuel María.
• Julio González Puente, “A casa de Hortas”, El Correo Gallego.

---

Manuel María, Sonetos á Casa de Hortas. A Coruña, Espiral Maior, 1997. Hai edición recente (2014) feita pola Fundación Manuel María de Estudos Galegos.

Manuel Álvarez Torneiro. Onde nunca é mañá. ("Ofrenda")

Trátase dun poemario que segue na liña da poetización da memoria, iniciada Por Álvarez Torneiro en obras anteriores.

Onde nunca é mañá expresa liricamente a  loita contra os efectos do paso do tempo: “A vida que remata sendo historia / proclive ao esquecemento” (p. 11). A nosa existencia está garantida  mentres viven os que nos coñecen (“Coñecinos”). Para o poeta somos río (“pasando igual ca un río”; p. 46).

Onde nunca é mañá tampouco non é un poemario de memoria acrítica. O tempo vivido dá a experiencia e a autoridade necesarias para facer unha análise crítica do humano (“Os malditos”, p. ex.) e do divino (“Ese Deus…”). A senectude convértese en “Sabedoría”.

Esta obra estrutúrase en dúas partes ( O mandato do tempo e Para un final sen fin). Na primeira, a voz poética reflexiona sobre os temas dende unha certa distancia; na segunda, a voz poética diríxese predominantemente a un ti, que pode ser o lector, alguén coñecido ou o propio poeta.

Reparo no poema “Ofrenda” porque resulta unha excelente forma lírica de lembrarnos que, ademais de sermos memoria, tamén somos fala.

Fálase da obra en

• Onde nunca é mañá, con Manuel Álvarez Torneiro. Presentación no blog da editorial.

• “Dobre cita de Torneiro na Coruña co seu novo libro Onde nunca é mañá”. Sermos Galiza.
• “Onde nunca é mañá, de Manuel Álvarez Torneiro”. Caderno da crítica.
• “O poeta Manuel Álvarez Torneiro presenta Onde nunca é mañá”. TVG2, 19-05-2014.
• “Onde nunca é mañá”. Trafegando ronseis.
• “Manuel Álvarez Torneiro: Onde nunca é mañá”.  A noite branca.

---

Manuel Álvarez Torneiro, Onde nunca é mañá. Pontevedra, Kalandraka Editora, 2014.

Kruckenberg, homenaxeada

A imaxe e o poema están nas escaleiras da rúa Roupeiro, en Vigo. Trátase dun traballo do Proxecto EWA.

O texto pertence ao poemario A sombra ergueita, editado por Castrelos en 1976. Neste libro, os poemas aparecen numerados. O da fotografía vai encabezado co número 39 e pecha a obra. Unha obra que reflexiona sobre o sentido da existencia, que rezuma intimismo e, por veces, desespero.

Curiosamente, o poemario arrinca con estes versos:

Nin os muros de pedra

do camiño

paran o vento.

Ninguén para o vento.

O muro que sostén o traballo artístico é de formigón e, se non pode parar o vento, si pode soster un grito poético de fe e esperanza no ser humano.

Que dure.

Máis información:

• Proxecto EWA, en vimeo.com
• Entrevista con Marcos Puhinger, en Sermos Galiza
• El espíritu de la poeta María do Carme Kruckenberg, en Faro de Vigo

"A semente" (de Víctor Campio Pereira)

No limiar, Xesús Alonso Montero descríbenos a un Víctor Campio Pereira González como persoa discreta e comprometida "coa causa universal da Xustiza". Defíneo como poeta elexíaco no senso machadiano do termo: "se canta lo que se pierde". Mais non todo o que se foi está perdido. Queda a memoria e o froito en novas xeracións, como vemos ao percorrer a obra deste autor.
En "A semente" non é precisa a referencia a Ramón Otero Pedrayo para entender a mensaxe, pero axuda a situar o poema nun tempo e nun espazo determinados. Sabemos que Otero viviu a noite de pedra condenado ao exilio interior. Os vencedores da guerra civil respectáronlle a vida --era católico e conservador--, pero depurárono e quitáronlle a cátedra. Tardaron una década en lla devolver. Coma outros vellos galeguistas, procurou non perder a esperanza e fixo sementeira agardando tempos 

Imaxe: alberguería.es

mellores.
O soneto de Víctor Campio Pereira comunica poeticamente esa situación: xeracións prometedoras ("trigo de luz"; "lentura de terra") que non puideron dar o froito esperado porque foron abafados nun "tempo de tebras" con "cascallos de odio"; recibiron o trato do inimigo vencido. Aínda así, nos tercetos ábrese o camiño da esperanza sementada pola voz do petrucio.

___________________
Víctor Campio Pereira, Quince sonetos de amor e once poemas máis. Antoloxía. Xunta de Galicia, 2011. Edición e limiar de Xesús Alonso Montero.

Jorge Armesto Rodríguez. As bágoas dos seres pequenos

Os seres pequenos son persoas, pero tamén cousas como a Máquina ou a Boneca de follato. Sobreviven nun mundo hostil. A voz poética fala deles con afecto e mágoa. Os seres pequenos son os perdedores da Historia, os vencidos da vida. Para eles, “a vida é un esputo de Deus” (p. 43). Segundo o poema escolleito, a Terra tamén é un ser pequeno que vai virando a súa vida padecendo as catorce estacións que compuñan -ou aínda compoñen- o viacrucis de calquera cristián.

Capa do pemario

Falan do poemario

• Fervenza publica As bágoas dos seres pequenos, poemario de Jorge Armesto (C. Liste, El Correo Gallego, 27-03-2007).

---

Jorge Armesto Rodríguez, As bágoas dos seres pequenos. Pontevedra, Edicións Fervenza, 2007.

Rochi Nóvoa. Farrapos de boneca

Na “Soleira” defínese esta obra como un “libro de sentimentos versificados”. Estamos ante un poemario que debulla o tema amoroso nas súas múltiples variacións e efectos secundarios: fastío, indecisión, depresión, espera frustrada, vivencia do momento porque non hai nada eterno, soños perdidos, desorientación, claudicación, separación, tolemia… Tamén o amor filial.

Unha excelente descrición poética das caras deste sentimento atopámola no poema “O amor” (na imaxe).

Farrapos de boneca é unha reflexión pesimista --por veces desesperada-- sobre a existencia: “visualizo a angustia e desesperación / do Skrik de Munchc” (p. 35).  Unha foto da situación dánola a tirada de adxectivos de “Estado de reflexión” (p. 49; na segunda imaxe).

A ollada pesimista esténdese ao mundo que nos rodea. Así, en “Luvas de tisú” (p. 45) ou en “E que máis?” (pp. 50-1) o eu poético cambia a un nós e denuncia os males da globalización, nomeadamente a explotación económica, a corrupción e o abuso de poder. No primeiro dos antecitados poemas descríbenos como:

Monicreques manipulados por fíos

madeixas de la

que se desfán

feitas en… Taiwán?

Para achegarse á obra

• Presentación do libro disco Farrapos de boneca en Youtube.
• Farrapos de boneca: presentación, no blog das bibliotecas de Redondela.
• Referencias no blog de Rochi Nóvoa.
• “Uns Farrapos de boneca para roubarlles acordes á alma”, na páxina Tempo de lecer Ourense.
• Referencia na páxina d’ A Porta Verde so Sétimo Andar.

---

Raíz da fenda (de Berta Dávila)

Este poema é o pórtico de Raíz da fenda e pon ante os ollos do lector a estrutura da obra. Nas súas cinco tiradas de versos e no seu contido están recollidas as cinco partes estruturais, ou "fendas", do poemario, que se corresponden coas vivencias da morte de seres queridos, do desamor, da enfermidade e da derrota, da procura dun lugar na familia ou da ferida que provoca a propia creación literaria.

Falan do poemario

• Raíz da fenda (Berta Dávila). Ficha editorial.
• Miguel Sande, “Unha poesía que enche e fai sentir”, blog Xerais.
• Raíz da fenda, de Berta Dávila. Caderno da crítica.
• Presentación de Raíz da fenda, de Berta Dávila. Blog de Dores Tembrás.
• Susana Sánchez Aríns, “Escritas queimadas en silêncio”, A Sega.
• Berta Dávila fala de Raíz da fenda na TVG.
• “Berta Dávila: ‘Cando escribimos ficción contamos moitas verdades’”, entrevista con Carme Vidal, Sermos Galiza.

Berta Dávila, Raíz da fenda. Vigo, Xerais, 2013.

Elías Knörr. O mariñeiro con cabalos matutinos baixo o vestido

Recomendamos comezar a lectura deste libro polo epílogo ou “Longa viaxe para cambiar de vestido” porque nel o autor-tradutor dá as claves para que un lector en galego poida valoralo na súa xénese e intención.

Imaxe: bibliotecavilareal

Avisa o autor que O mariñeiro... pode ser entendido como un “manifesto” porque “foi concibido para ter un impacto no sistema literario islandés”. Esta intención explica as características fundamentais da obra:

a) A creación do pseudónimo que, máis alá do simbolismo, evita a consideración de estranxeiro e demostra, asemade, a posibilidade dunha literatura de inmigrantes.

b) A incardinación no contexto islandés.

c) O achegamento ás vangardas, de escasa penetración na literatura do país.

O autor destaca dúas liñas importantes do libro: o tratamento do mar (semellante ao que se lle deu na literatura galega) e a interpretación socioeconómica (non esperada porque a redacción da obra é anterior á crise, pero que enriqueceu o poemario dándolle forza á mensaxe).

Cómpre salientar tamén a reflexión que o autor fai sobre o feito de traducirse. Aquí concíbese a tradución como recreación, como “diálogo interlingüístico”.

O lector escolle este poema porque considera que representa dun xeito evidente o rol do poeta-mariñeiro, nomeadamente no que portén á transmutación cultural.

---

Elías Knörr, O mariñeiro con cabalos matutinos baixo o vestido. Cangas, Barbantesa, 2011.

Poemas de África lonxe (de Jorge Arrimar e Eduardo Bettencourt)

Jorge Arrimar
Imaxe de Póvoa de Varzim

EU SON SOSPEITOSO (fragmento)

Eu son sospeitoso...
A miña cor traizóame.
É clara como as velas
que un día atravesaron
os océanos sen fin
para escravizar...
...a pel escura
feita noite de temporal...
Os músculos desfacéndose
no líquido azucrado
da cobiza
ao rodar dos enxeños.
A liberdade esmagada
ao prezo do algodón...
As mañás de lucro
no peito dos poderosos
tinguindo o ocaso de dor...
Si! Eu son sospeitoso...
O instrumento
escorrendo dos planos arquitectados
na penumbra...
A miña pel é da cor
das velas dos negreiros...
Sobre ela pesa a culpa
de séculos da escravitude...
Mais... a historia condéname
polo que non fixen.

---

Jorge Arrimar / Eduardo Bettencourt, Poemas de África lonxe. Cangas do Morrazo, Barbantesa, 2010. Tradución de Penélope Pedreira.

O poeta habita unha pel incómoda.