27.9.16

Iria López "Ika" / José Estévez e colaboradores. Foron, somos

Imaxe: redelibros
"Non está claro que esta obra sexa unha novela", lemos na presentación do libro. Non o parece, dende logo. Pero a expresión resúltalle familiar ao lector, pois cando alguén que padecera en carne propia a guerra civil, a represión feroz ou os anos da fame se animaba a lembrar a experiencia remataba cun colofón semellante: este feito, ese, aqueloutro... daban para escribir unha novela. Non é que os relatores non soubesen distinguir a realidade da ficción. Teño para min que se negaban a recoñecer como reais uns feitos que non lles quedou outra que vivir.
A guerra de 1936 marcou aos que a sufriron e ás xeracións posteriores, como é sabido. Mesmo hoxe en día, malia considerarse acontecemento superado, volve ao primeiro plano do debate social. Non hai máis que lembrar as críticas, por veces viscerais, á Lei de Memoria Histórica.
O libro do que falamos recolle trestemuñas da guerra dos avós, daqueles que sufriron as consecuencias dun réxime que gobernou para os vencedores dunha guerra que usaron indiscriminadamente a represión e o xenocidio para perpetuarse. Os autores botan man de dúas voces narradoras --Xenebra e Xoel-- que se reúnen e dialogan para estruturar esta "novela" que ten como obxectivo "devolverlle a dignidade aos vencidos da guerra". Non fai falla sinalar que entre os vencidos están os que a sufriron e varias xeracións posteriores.
Nese diálogo constante das voces narradoras vanse ganduxando os relatos dos colaboradores e tamén se van comparando as condicións de vida dos avós coas dos netos que honran a súa memoria. Trátanse, asemade, outros temas relacionados coa xustiza social e mesmo temas anódinos, de pasar o camiño, que indican ao lector o tipo de compromiso social ou de relación persoal das dúas voces narradoras principais.
O cainismo español botou terra sobre cadáveres de inocentes. Non debiamos permitir que tamén a botase sobre a súa memoria. Nisto último colabora meritoriamente o libro do que estamos a falar, porque ningunha novela superou na ficción a miseria moral e a crueldade reais que trouxo consigo a guerra do 36.

Iria López "Ika" / José Estévez e colaboradores, Foron, somos. Vigo, Redelibros, 2016.

21.9.16

Miguel Anxo Murado. Libro de horas

Imaxe:
 Libro de horas. Editorial Galaxia
Comecemos polo remate. A “Nota do autor” sintetízanos as características da obra que acabamos gratamente de ler. De tales características salientamos:
  1. O marco cronolóxico. O libro escolma textos publicados en La Voz de Galicia entre 2014 e 2015. O título do libro pon en relevo a importancia da cronoloxía nesta colectánea de pezas literarias.
  2. A evidente intención estética dos textos: estamos ante exemplos de columna literaria.
  3. A intención de ir máis alá dos límites do artigo de opinión.
  4. O desexo --logrado-- de dar unha visión máis complexa de noticias constatables.
A cronoloxía manda, pero a reflexión sobre os feitos narrados, próximos ou recuados, tórnaos intemporais e amortécelles a fría obxectividade da noticia allea ao lector para convertelos en feitos que nos afectaron ou van afectar en canto seres sociais. Asuntos como as guerras, frías ou quentes, a represión dos estados sobres os cidadáns, os dereitos humanos, a carreira de armamentos… enfócanse dende outra perspectiva ao seren relacionados con outros acontecementos similares.
A reflexión sobre a noticia convértea tamén en universal. O feito obxecto de reflexión pode ser novo e ter data concreta, pero as ideas ou actitudes que o provocaron vense repetidas ao longo da historia da humanidade, como o demostra a relación con feitos semellantes acontecidos noutras épocas. As reflexións sobre as noticias escolleitas por Miguel Anxo Murado fanlle sentir ao lector un mundo máis achegado e familiar.
Cómpre salientar a homenaxe que nestas crónicas se fai a un amplo elenco de obras --literarias ou non-- que se converteron en fitos da bibliografía da humanidade: Cervantes, Rosalía, Rulfo, Lowry, Bellamy…, sen esquecer as populares novelas de vaqueiros que serviron de lecer especialmente nunha triste etapa da nosa historia.

Falan da obra

Miguel Anxo Murado, Libro de horas. Vigo, Galaxia, 2016.

16.9.16

Manuel Sánchez Gálvez. Maelström, Maelström

Imaxe: El bazar de Jim
"A idea orixinal do libro chegou a min cando estaba vendo unha pintura do pintor surrealista Urbano Lugrís na que se pode ver a un mariñeiro fumando en pipa e pechado nunha botella de cristal. Naquel momento, pensei como podería estar un mariñeiro que non pode saír, e inmediatamente identifiquei o mariñeiro con Nemo, e á botella de cristal coa cidade de Vigo” (entrevista con Isabel Blanco, El Correo Gallego, 10-08-2016).
A trama argumental é a suma de dúas historias sen relación aparente. Por un lado, temos o capitán Nemo, atrapado na maldición de Maelström, condenado a vivir en terra na cidade que beirea a ría que agacha a súa caixa de caudais (o tesouro de Rande). O pauto mefistofélico impídelle achegarse ao mar. O feito de pisar un barco ou calquera intento de romper ese pauto acarrexa desgrazas alleas da que Nemo se sente culpable: o naufraxio do Santa Isabel, por exemplo.
Nemo aparece en Vigo en 1868, pouco despois do afundimento da fragata que perseguía o Nautilus.
Imaxe: Editorial Galaxia
Nesa nova etapa dunha vida case que eterna á que está condenado, o capitán, baixo a identidade do enxeñeiro Antonio Uribarri, vai participando nas medras da cidade de Vigo, dirixida por García Olloqui, e vai celebrando feitos sociais e económicos relevantes, como a inauguración da vía férrea Vigo-Ourense (1881).
A presenza obsesiva de Maelström tórnase máis viva cando en 2005 instalan a estatua de Verne sentado nun polbo diante da vivenda de Nemo. Ao capitán antóllaselle que o monstro “regresou para quedar” (p. 70) e non o dá sacado da cabeza. Pero a presenza de Xiana, filla de Amanda, que xoga onda a escultura serviulle de axuda para liberarse do monstro e dos seus medos. Nemo farase cun barco pequeno e navegará xa para sempre cara ao solpor.
As memorias que Nemo escribe nun caderno  atópaas Amanda no ático que acaba de comprar. Polo
seu lado, o monstro que goberna a vida da moza chámase éxito profesional e o tributo que ten que pagar consiste na dedicación case que exclusiva ao traballo, no fracaso matrimonial e no abandono da crianza da filla en mans dos avós. Un dos tentáculos máis visibles do monstro é o teléfono móbil, que Amanda cortará simbolicamente guindándoo ao mar.
Ademais do espazo físico que comparten, as dúas historias teñen como nexo a paixón que  Amanda tiña cando nena polo personaxe do capitán (aínda que hoxe lle inspire unha certa pena) e a versión infantil de Vinte mil leguas baixo dos mares que lle vai lendo á súa filla.
Os protagonistas da novela comparten tamén, tras a longa loita cos seus monstros, o retorno ao que consideran vida.

Sitiografía

Manuel Sánchez Gálvez, Maelström, Maelström. Vigo, Galaxia, 2016

1.9.16

Noticias de literatura-176. Agosto de 2016

Na casa non colle a memoria. Nos caixóns, agardan os papeis dun enxoval literario que a poeta vén de poñer en mans da Xunta (La Voz de Galicia, 01-08-2016).
[...] inclúe a versión de vinte e cinco contos e fábulas clásicos «que se contaron sempre e pasados polo filtro particular» de Carlos López, que fai «unha recreación libre e humorística dirixida a nenos de todas as idades», sen distincións. Para construír o seu relato, o narrador recorre a unha expresión esaxerada, desenfocada, a unha mirada histriónica sobre a peza orixinal, e despois o ilustrador busca esa escena que máis o inspira en cada un dos títulos recollidos para realizar a súa estampa a cores (Héctor J. Porto, La Voz de Galicia, 01-08-2016).
Estamos moi unidos en ambos os dous sitios á Idade Media, temos un pasado de literatura medieval moi importante, vimos dunha sociedade moi rural, onde durante moitos séculos e aínda hoxe segue moi marcada polo caciquismo. Se non non se explican os escándalos políticos e económicos que aínda están a saír. Desde o punto de vista da responsabilidade política, en Galiza escribir en galego é un verdadeiro acto político. O mero feito de publicar en galego é un acto moi político e de resistencia. E é algo moi necesario. En Islandia directamente non o é tanto, vivimos nunha tremenda diglosia (entrevista de R. Castro, Sermos Galiza, 01-08-2016).
A escritora analiza na que é a súa primeira novela as inseguridades típicas da adolescencia e a necesidade de pertencer a un grupo durante eses anos (Isabel Blanco, El Correo Gallego, 05-08-2016).
Lémbrome existe porque lin primeiro os I remember de Joe Brainard… O de George Perec xa está feito a partir do de Brainard. Despois souben do Mi ricordo de Mastroniani. Así que, se non lese o de Brainard, Lémbrome non existiría ou sería diferente. Mais o importante do libro, para min, é que consiga activar os resortes da memoria. É unha estrutura moi elemental, coma unha salmodia, un mantra: Lémbrome, Lémbrome… É o que fai Brainard, pero el é máis kamikaze. Conta as cousas sen pudor. Eu tirei máis polo camiño do medio: hai cousas que son lembranzas miñas, pero outras que son parte da memoria da miña xeración, pero non lembranzas da miña vida entrevista de Montse Dopico, Praza Pública, 05-08-2016).
A autora viguesa será homenaxeada o 15 de agosto na cidade olívica, no parque que leva o nome da escritora e feminista (Sermos Galiza, 08-08-2016).
[...] desde o selo salientan que a historia de Paula «cumpre coa traxedia muda de moitas mulleres que no tempo actual, pola asfixia emocional do ambiente no que viven, non enfían a vida pola cara que máis lles convén» (Rodri García, La Voz de Galicia, 10-08-2016).
Esta é unha novela que xorde dun relato breve e na que se mesturan dúas historias, que non teñen nada que ver na forma pero moito en común no fondo. Unha é a historia do capitán Nemo das Veinte mil leguas de viaje submarino, que tras o afundimento do Nautilus aparece en Vigo, onde a súa vida trascorrera paralela ao desenvolvemento da cidade dende o momento no que era unha aldea de pescadores ata o século XX. A outra é a historia dunha muller que é directiva nunha multinacional da industria naval en Vigo e merca unha vivenda ao carón do porto, na que atopa o diario do capitán Nemo (Isabel Blanco, El Correo Gallego, 10-08-2016).
García-Bodaño enxalza o valor emotivo e de iniciación daqueles concursos, que lle serviron á súa xeración como toma de contacto, de coñecemento e de intercambio, para ver que había outros que pensaban de forma similar e tamén para trabar unha certa amizade. «De aí moitos foron caendo cara a defensa do idioma, da cultura. Empezamos a vivir Galicia como unha unidade, máis aló das catro provincias, asistiamos a un sentido de país en construción, a unha afirmación paulatina sen necesidade de moito ruído» (Héctor J. Porto, La Voz de Galicia, 11-08-2016).
O xurado apreza en Fóra de mapa unha obra de gran ambición “cun guión rico, ben documentado e estruturado; un debuxo eficaz con moi bos recursos expresivos e bo tratamento da imaxe que provoca unha lectura fluída e engaiolante” (Mario Álvarez, El Correo Gallego, 13-08-2016).
Este escenario permítelle ao autor abordar cuestións presentes na cidade naquel tempo, entre as que cita as descubertas, os inicios do escravismo, o Renacemento ou a imprenta (Xesús Fraga, La Voz de Galicia, 13-08-2016).
Emilio Fonseca Martín (Ourense, 1978), reside en Barcelona e é licenciado e investigador en Comunicación Audiovisual pola Universidade Complutense de Madrid. Ten traballado no ámbito do vídeo, a animación, a ilustración, páxinas web ou recursos educativos e artigos de investigación (Sermos Galiza, 12-08-2016).
`[...] ten por protagonistas principais a unha monxa, unha prostituta, unha moza colombiana e unha funcionaria de prisións. Un quinto personaxe, unha escritora chamada Inma, completa esta historia na que López Silva non renuncia aos recursos metaliterarios (Xesús Fraga, La Voz de Galicia, 17-08-2016).
[A editorial] nace dunha xuntanza con Eduard Velasco e Alicia Fernández, os responsables da libraría, hai cousa de un ano. Eles falaban de facer unha editorial para publicar os nosos traballos, pero finalmente fomos moito máis alá e sacamos adiante un proxecto moito más amplo e ambicioso. Tamén están neste barco Manolo Martínez, que se encarga do deseño, e Gonzalo Hermo (entrevista de Carlos Rei, La Voz de Galicia, 20-08-2016).
A actualidade volve ás paxinas desta serie de misterio. A explotación da muller, a inmigración e a especulación son algunhas das cuestións que se incorporan á vida do detective (Ana Escudero, La Voz de Galicia, 24-08-2016).
Unha novela de "non ficción" que se achega á figura do "pai da nación" e ao do líder do PC en Galicia co obxectivo de non furtar miserias. Nin de esaxerar grandezas. Cun discurso, por veces, desmitificador dos enfoques épicos. No que o narrador conta e xulga os feitos (Montse Dopico, Praza Pública, 26-08-2016).