Este relato tróuxome á memoria unha anécdota triste que me contou alguén que batallou na guerra civil no bando en que o obrigaron, que resultou ser o vencedor. O vello combatente era dos poucos que sabían ler, escribir e as catro regras. Cando podía, comunicábase -pouco- coa familia. As máis das cartas escribíaas ó ditado e ían para as casas dos seus compañeiros de trincheira e capote: "Unas letrillas para mi novia, Manué", "Para mi madre, Manué"... O bo do Manuel estaba de "letrillas" ata o macuto. Mais en todos os casos, as "letrillas" tiñan que pasar a censura, que habitualmente corría a cargo do capelán do batallón. E había informacións que non se podían dar: que pasaban fame, por exemplo; ou que a un veciño lle rebentara o peito un casco de metralla. Cumpría dar a información en solfa. Por exemplo, que se comía mellor ca na fonda de Tal (que viña sendo o morto de fame oficial da parroquia) ou que o veciño H vivía mellor ca Fulano (parroquiano que xa estaba dando malvas)."A carta inesperada" ten como pano de fondo a guerra civil. Está datada en maio do 46. En Europa, os fascismos foran vencidos e os xerarcas preparábanse para renderen contas perante os tribunais (Núremberg, por exemplo). En España aínda se vivía na parte dura da posguerra, e os vencedores da contenda comezaban a tirarlle réditos ó triunfo. Os vencidos que quedaron dentro tentan sobrevivir como poden. Ó lector deste relato resúltalle evidente que Begoña está neste bando e que a carta de resposta ó seu antigo noivo está redactada para pasar a censura. Se os couces que lle envía na resposta ó exiliado fosen sentidos, ¿para que molestarse en contestarlle? Detrás desa abxuración do tempo pasado está, en grandes trazos, toda a información que lle pode dar ó seu namorado: segue viva e non foi represaliada; mesmo pode pasar por unha muller feliz. Pero o ton amargo da carta revela a brutalidade dos cambios producidos en pouco tempo.
En dez anos, a protagonista pasou de Begoña a "señora de Núñez". De case adolescente a señora da súa casa, cargada xa con catro fillos "e axiña esperamos ter máis"; de moza que comezaba a participar na vida civil a dama distinguida, de profesión "casada convenientemente": un matrimonio amañado polo pai. Do marido logra unha grande concesión: practicar a vela como divertimento e adornar os xurados nas competicións.
A sociedade tamén pagou o seu tributo: pasou do debate á obediencia. O galeguismo, enterrado: "Lembro (...) a túa amizade co galeguista Manolo Gómez Román, a quen, por certo, non volvín ver". A Begoña, señora de Núñez, reducíuselle o espazo físico da cidade: xa non cita as aforas; a súa vida social limítase a unha zona reducida. Mesmo se está a producir un cambio no aspecto físico da propia cidade: cambios de estilo arquitectónico e no estilo de vida; de cidade bulideira a cidade de silencio e orde, "sen axitación".
Do punto de vista da historia recente, "A carta inesperada" ten un evidente valor didáctico, ademais do literario. Permítenos ver as dúas caras desa moeda que chamamos Vigo unidas polo canto 1936-1939. E tratándose do protagonismo feminino, tamén amosa con claridade o cambio no modelo de muller, mesmo tratándose dunha muller de boa posición social.
Ningún comentario:
Publicar un comentario