Elfriede Jelinek. O que ocorreu despois de que Nora abandonara o seu home (1)

Nora, o personaxe da obra de Ibsen Casa de bonecas, abandona marido e fillos para fuxir dun matrimonio abafador. A partir de aquí, Elfriede Jelinek imaxina a continuación da vida de Nora. Ábrese o pano e o espectador atopa a Nora pedindo traballo nunha fábrica. Segue a ser unha muller dinámica e valente, mais a necesidade apréciaselle na roupa fanada. Traballará na fábrica como obreira, converterase na amante do señor Cónsul (Weygand) que a trata como mercadoría perecedoira, pasará ás mans doutro político, seguirá prostituíndose e rematará volvendo co seu marido -arruinado polo seu antigo amante-, con quen vivirá quizais a derradeira etapa da súa vida baseada nunha especie de autoengano que lle axuda a non perecer ante o fracaso e a alienación.

De pano de fondo d' O que ocorreu despois de que Nora abandonara o seu home temos a sociedade do primeiro terzo do século XX, co auxe do fascismo e o fracaso da socialdemocracia: "Na radio escóitase unha marcha. Reminiscencias do temperán fascismo alemán". Helmer non lle deixa apagar a radio, porque lle gusta moito escoitar esa música. Tamén se pregunta o infeliz -nin se decatara de que todo fora un negocio sucio- se non serían os xudeus os que lle prenderon lume á fábrica. Con esta escena vaise apagando a luz do escenario.

Elfriede Jelinek. denuncia a situación da condición feminina e o dominio abafador da economía sobre todos os demais aspectos sociais. Os personaxes desta obra falan sen tapullos dos negocios sen outro criterio que a multiplicación do seu capital. O poder exércese co mesmo obxectivo: manter a obediencia das masas populares e explotalas para o enriquecemento persoal dos poderosos. Non hai afecto nin amizades, só relacións comerciais. Un personaxe paradigmático para ilustralo é Weygand: "O home é un morto a crédito, a muller putrefacción a prazos" (p. 110). O personaxe defínese a golpe de frase lapidaria; non pensa, actúa seguindo máximas. Velaquí dúas moi significativas. Unha, o seu concepto de beleza: "A beleza máis grande que se poida imaxinar (...) tena o capital" (p.58). A outra, o seu concepto da muller: "No que respecta ás mulleres, o que conta para min, sabendo que representan mercadoría que se bota a perder doadamente, é a calidade sobre a cantidade" (p. 51). Para este personaxe, Nora non é moito máis ca unha moeda de cambio (p. 55).
Weygand é un personaxe monstruoso. Non é o único. Case se pode dicir que Jelinek pon en escena personaxes deste estilo, como estereotipos, movidos por un único propósito. E os que en principio non eran desta fasquía, acaban por podrecer pola acción dos outros, que son os que exercen o poder nas sociedades. Quizais por isto nos resulte tan sobrecolledora esta obra: non se trata só de que Elfriede Jelinek estea botando fóra os seus fantasmas; é que a historia aínda non parou de lle dar a razón.
Por veces, o espectador ten a sensación de que os personaxes non falan entre si, senón que manifestan en voz alta os tópicos que os gobernan. Por exemplo, a escena 7 (p. 45):

OBREIRA: Que sexamos golpeadas consola os nosos homes polo feito de non sermos
capaces de consolalos polas circunstancias.
OBREIRA: Ninguén é tan miserento que non teña algo aínda máis miserento: a súa muller.
SEÑOR: Unhas son as coidadoras do noso fogar e como contrapartida son protexidas por nós de forma rigorosa, as outras non son nada.
WEYGAND: A muller excita e deixa que o instinto se satisfaga nela.
SEÑOR: O home gaña mediante destrución, loita, roubo e violencia sobre a moral burguesa.
WEYGAND: O noso instinto incluso pode ser excitado pola cabeza da muller. En realidade ao home aínda o excita máis someter tamén esta pequena cabeciña.

Imaxe de Muylibro.com

_____________________________________
Elfriede Jelinek, O que ocorreu despois de que Nora abandonara o seu home ou os piares das sociedades, IGAEM/Xerais, 2006. Tradución de Susana Fernández e Franck Meyer.