María das batallas (1)

María das batallas, de Alfredo Conde (Vigo, Galaxia, 2007).

Tres voces van trenzando as aventuras e desventuras narradas nesta novela. Tres vidas conforman o seu argumento: a de Francis Drake, a de María Pita e a da Coruña (lugar e colectivo humano).
Son esas tres voces a de María Pita (filla), a dun Hawkins (parente de Drake) e mais “ese narrador omnisciente que escribe dende Groyne, na época dos acontecementos” (p. 14).
O narrador omnisciente escribe nun presente ocorrido en 1589, e vainos contando o cerco da Coruña por Drake a medida que os feitos se producen. As outras dúas voces narradoras rememoran as vidas dos principais protagonistas, que non chegaron a coñecerse, pero que se viron moi condicionados por este feito capital, especialmente a figura de María Pita:

“Transcorridos os anos, chegada a esta idade madura na que o meu corpo me
permite habitalo, contemplada a vida con toda a dozura, pero tamén con toda a
crueza que o seu propio devalar trae con ela, dá a impresión de que o capitán de
barco que se namorou da miña nai durante o cerco de 1589 pretendese retela como
se retén unha nave que está a punto de partir” (p. 240).

O relato da filla de María Pita convértese nunha especie de homenaxe á figura da súa nai. Pola contra, o parente de Drake concibe a narración como unha purga da conciencia:

“Daquela, se son coma el, ¿por que conto todo isto? Repito que por purgar os
meus pecados. O da obsecuencia un deles. Tamén por alixeirar a envexa de
segundón que nunca vale nada por si mesmo, ou que por ser quen é nunca poderá valer o que merecería. Como un mordomo infiel, como un dministrador ou un criado sen escrúpulos. Recoñecida a miña condición de novo, sigo” (p. 252).

Atopámonos con dous protagonistas con pronunciada autoestima, aínda que cadaquén no seu estilo. Drake non desperdicia ocasión de se dar bombo mentres repaña co que pode para ir matando a cobiza. O seu parente descríbenolo como pirata para o seu propio país (pp. 55-6); o mesmo cós papistas. “Un home disposto a obter en vida todo canto a súa orixe lle negara” (p. 92). Tamén lle apón as calidades de lacaio e déspota (p. 254). A María Pita, pola contra, preséntanola a súa filla máis complexa e sutil:

“Vela, grande e fermosa como era; oíla, recitando a salmodia das súas
insastisfaccións, constituía un espectáculo que podía sorprender ou abraiar,
demoler ou enaltecer a conciencia de calquera; tamén a miña, dende a miña máis
tenra idade. Pero así era ela. Teimuda e amiga de porfiar, asoballadora,
repetitiva ata a exasperación ou ata o pasmo, obsesionada sempre coas súas
cousas, perfeccionista e implacable unha vez chegado o momento de aplicar a súa
propia lóxica, a visión da realidade tal como ela a contemplase, transmitida a
través do ton da súa voz que obrigaba, aínda que o que pretendese fose soamente
suxerir, co que ela cría que era delicadeza e mioco” (pp. 227-8).

Mais na fin de contas, na hora da morte, reciben veredictos dispares: Drake morre só, sen que os seus sucesores cumpran a súa derradeira vontade; María Pita “morreu entre os seus, como sempre viviu” (p. 31). “Morreu como non vivira (...) en paz” (p. 305). As súas herdeiras gardan dela grata memoria e manifestan o agradecemento polo que lles aprendera para se defenderen na vida, porque as súas leccións como nai (pp. 105-6) poden sintetizarse doadamente: como ser muller no seu tempo e non morrer no empeño.

Imaxes de:

http://www.editorialgalaxia.es/catalogo/libro.php?id_libro=0010080245

http://www.elcorreogallego.es/index.php?idMenu=13&idNoticiaOpinion=198246