Enchen as augas, de Xosé María Álvarez Blázquez (Vigo, Ir Indo, 1995).0. A novela xestouse en Coreses (Zamora):
“Naqueles días, cos pés naquelas terras e o corazón pousado nos amieiros do río
Miño, comezou a escribir as fermosas páxinas que, anos máis tarde, serían o
xermolo da súa novela (...)” (Álvarez Cáccamo, 1994:18-19).
O autor gañou con esta obra o premio Galdós de Novela en 1955, segundo reza na lapela da edición que se cita. Así e todo, aínda eran anos de fame polo menos no tocante á cultura; os convocantes do certame non cumpriron co contemplado nas bases (Álvarez Cáccamo, 1994:29).
1. Cóntanos o relato a historia do Tolleito, un rapaz que quedara parapléxico por caer dun piñeiro cando andaba á procura de corvos nos niños.Esta desgraza some a familia nunha fonda tristura, que procurará superar como malamente pode.
O Tolleito, cravado a un caixón con rodas, bota o máis do día no cabazo. Dende este observatorio vainos dar noticia da vida da aldea. Especialmente da vida dos animais, ós que chega a entender coma se fosen persoas: imítaos nos seus sons e fala con eles; mesmo serve de intérprete entre estes o os humanos cos que comparten hábitat. Este feito e algúns pensamentos “estraños” do rapaz danlle sona de tolo entre os máis achegados, pero como está eivado fan coma que lle dan a razón ou, polo menos, vanlle cumprindo os caprichos:
"O Tolleito é un rapaz de idade indefinida, a faciana verduxa, o cabelo roxo
tirando a rubio, como a barbela do millo, e dous enormes ollos claros, que se
abren impávidos a todos os misterios. Co abrente, sacárono á eira, metido dentro
do seu caixón con rodas, e despois de almorzar alí, á sombra dunha parra, entre
o pai e a nai subírono á porta do cabazo, onde el gusta de contemplar, hora tras
hora, a vida que pasa” (p. 10).
A Natureza marca o ritmo vital da aldea. Este lugar do Baixo Miño pode considerarse un don do río que o cruza mainamente a maior parte do ano. No inverno, o río amósase cruel cunhas xentes e xeneroso con outras: arrasa facendas e animais nuns lugares e deixa os materiais polas terras que olla o noso protagonista, onde servirán de limo fecundador:
“Despois da tardiña viñan os homes a dar sepultura ao esgazado animal. Eles, si,
comprendían ben a traxedia daquela morte, que alá arriba, Deus sabía onde,
sumira na miseria a unha familia labrega. Alguén entreabría co pico do seu sacho
o xelatinoso belfo da besta, co fin de examinarlle os dentes.
–Non tiña máis
de seis anos –sentenciaba–. Aínda podería gañar moito pan para o amo” (p. 8).
O don do río é a única riqueza de que dispoñen as xentes da contorna, mais o que a terra dá apenas chega para viviren ata a seguinte colleita. A emigración preséntase como a vara máxica para esconxurar esta miseria permanente. Pero mentres tanto, os buracos da fame vanse tapando con trafegos varios que complementen o que non dá o campo: aserrar madeira, carrexar wolfram, pescar no río, asaltar algún galiñeiro...
A escola é un luxo escaso tamén. Só os máis débiles ou aqueles dos que se poida prescindir un tempiño antes de se veren forzados a botar unha man nos traballos da casa chegan a aprender a ler, escribir e facer unhas poucas contas. Paradoxalmente, é isto o que os converte en pezas fundamentais para o futuro da familia. Aínda que no relato este futuro vese máis como arela que como realidade alcanzable.
Sobra dicir que animais e humanos comparten alcumes e sorte. Traballan para a familia coma o máis esforzado dos seus membros. O Pitoño, por exemplo, acabará abatido a tiros nunha acción represiva contra contrabandistas.
A escola é un luxo escaso tamén. Só os máis débiles ou aqueles dos que se poida prescindir un tempiño antes de se veren forzados a botar unha man nos traballos da casa chegan a aprender a ler, escribir e facer unhas poucas contas. Paradoxalmente, é isto o que os converte en pezas fundamentais para o futuro da familia. Aínda que no relato este futuro vese máis como arela que como realidade alcanzable.
Sobra dicir que animais e humanos comparten alcumes e sorte. Traballan para a familia coma o máis esforzado dos seus membros. O Pitoño, por exemplo, acabará abatido a tiros nunha acción represiva contra contrabandistas.
2. O relato ábrese e péchase con escenas case que idénticas que testemuñan o implacable paso do tempo, que se renova con outras xentes, outros animais e outros froitos. Sempre igual e sempre diferente.
Nese escenario, O Tolleito acabará convertido tamén en limo vivificador: “¿Oíches? Dígoche que foi aquel pobriño desde o ceo...” (p. 107). Tras a súa morte, o abade financiará os estudos de Anaquiño, que pretende compensar servindo como médico a parte de culpa que se achaca no accidente do seu amigo.
Malia o panorama que acabamos de describir, o relato rezuma un fino sentido do humor e en ningún momento cae na desesperanza.
3. Bibliografía que se cita:
Alfonso Álvarez Cáccamo (1994): Xosé María Álvarez Blázquez, Vigo, Ir Indo.
Alfonso Álvarez Cáccamo (1994): Xosé María Álvarez Blázquez, Vigo, Ir Indo.
Imaxes de:
Ningún comentario:
Publicar un comentario