28.2.15

Noticias de literatura-158. Febreiro de 2015

Rastros fala dun protagonismos colectivo, da explotación laboral desde a perspectiva das vítimas. Co concepto rastros fronte a rostros quérese sinalar a invisibilidade das vítimas. Só hai dous nomes propios no libro, o da percebeira Mercedes Veiga que morreu por non ser atendida a tempo e o do indixente O Pichón que apareceu morto na súa casa. Do resto, todos son sen nome (Carme Vidal, Sermos Galiza, 01-02-2015).

Ana Romaní tiña 25 anos cando vía a luz Palabra de mar. Aínda que recoñece que sempre tivo unha gran paixón pola lectura, a noiesa non acerta a lembrar cando comezou o seu idilio coas rimas: «Só sei que sendo unha cativa adoraba a obra de Rosalía de Castro. Non sei como chegou a min o libro, só que o atopei na casa por casualidade e quedei prendida del» (M. X. Blanco, La Voz de Galicia, 01-02-2015).

Con motivo da celebración, que aínda dura, ao redor de A esmorga, e en recordo do trinta e cinco anos da morte de Blanco Amor, María Xosé Queizán vén de publicar en Editorial Galaxia (a casa editorial de Blanco Amor, como ela mesma di) unha novela curta que talvez non sexa unha novela, senón un conxunto de fermosas revelacións, con Chile ao fondo (José Mguel Giráldez, “Blancoamoribundia”, El Correo Gallego, 07-02-2015).

Xohán Cabana considera que Dante «é o gran poeta do mundo, non atopei un libro no que estivese concentrada tanta humanidade como na Divina Comedia; se non é o mellor libro do mundo, é o libro individual de humanidade máis densa, máis cheo de condición humana, é unha auténtica xoia» (Rodri García, La Voz de Galicia, 05-02-2015).

Ovella descarreirada acolle un feixe variado de animais e temáticas complexas que encaixan unhas noutras para dar forma a unha especie de cosmovisión. Cada un dos animais protagonistas négase a tomar o camiño previsible ou agardado (Berta Dávila, El Correo Gallego, 11-02-2015).

Neira Vilas subliñou que ámbolos tres traballos comparten «un mesmo ton e afán evocador», títulos monosilábicos e unha forma poética (La Voz de Galicia, 12-02-2015).

É 1934, e a cidade recomponse tras o intento frustrado da proclamación do Estado catalán, nos días do estourido da revolución de Asturias. Coa loita de clases en plena efervescencia, os depredadores volven impoñer a súa lei. E Faraldo vese envolto na investigación dun asasinato e dunha desaparición que non son o que parecen. Diso vai Olympia Ring, 1934 (Galaxia), a nova novela de Xabier López (Motse Dopico, Praza Pública, 14-02-2015).

A lectura desta edición permite ler a Manuel Antonio do seu puño e letra, e coñecer mellor unha obra que se caracteriza pola «audacia, constancia e teimosía». Para Axeitos, nisto foron decisiva as reaccións negativas que suscitou o manifesto Máis Alá, de Manuel Antonio e Álvaro Cebreiro. «Fronte os que dicían que non tiña obra, púxose o reto de demostrarse, de ser capaz, a través dun traballo constante e sistemático» (Xesús Fraga, La Voz de Galicia, 16-02-2015).

Pierre corre A Diagonal dos Tolos, unha carreira case suicida, na illa Reunión, para gañar o dereito a recibir a súa herdanza e fuxir dun pasado familiar que doe. No mesmo lugar, e noutro tempo, o escravo P. loita por sobrevivir mentres o perseguen os seus amos. As vidas de ambos están unidas pola historia colonial (Montse Dopico, Praza Pública, 20-02-2015).

Este 24 de febreiro, aniversario do nacemento de Rosalía de Castro, repodúcense dunha beira a outra de Galicia (e mesmo alén do Padornelo) as accións de homenaxe á poeta, que neste ano mesmo chegaron á porta de Google, a través dun celebrado doodle (Praza Pública).

El nuevo formato de edición digital del Consello da Cultura Galega permitirá la consulta de sus publicaciones desde cualquier dispositivo electrónico, de modo que el contenido se adapte a las características del aparato y al tipo de pantalla, sean teléfonos móviles, ordenadores o tabletas. Las primeras serán las actas de los congresos sobre Alvaro Cunqueiro y Rosalía de Castro, de 2011 y 2013, respectivamente (Vicente Plaza, El Correo Gallego, 28-02-2015).

Sobre Os días condenados, un poemario construído a base de citas que abren a porta ás distintas partes do libro, subliñou a súa «vocación narrativa» en canto que conta «unha historia de amor e desamor» xunto con outros temas coma o sexo, o abandono, a identidade ou a memoria (La Voz de Galicia, 26-02-2015).

Un home de 90 anos, Eliseo Sandamil, encárgalle a Nivardo Castro que investigue a súa morte cando esta se produza. Porque ten inimigos que o queren morto. Xa que o pasado non perdoa. E a memoria tampouco. Así comeza ‘A vinganza do defunto’ (Montse Dopico, Praza Pública, 27-02-2015).

Luís Valle, As cicatrices do Sol , Premio Lueiro Rey de Poesía
“Percorre, con dicción poderosa, as realidades máis universais: o amor, a dúbida, a esperanza, a orfandade, o pasar do Tempo”, sinalan na acta na que tamén destacan a súa “elaborada rede simbólica” e a “arquitectura de gran solidez na que predominan as fórmulas breves, ancoradas nunha disposición gráfica inusual, que corta a cantil a liña escrita e pauta en curto o fluír dos períodos” (Sermos Galiza, 27-02-2015).

21.2.15

Gerardo Cabada Castro, 'A visita'

Familia de catro membros (pais e parella de fillos adolescentes) recibe unha carta que resulta ser unha broma sa: anúncianlles a visita dunha persoa con necesidades especiais.
A visita non chega a producirse, pero a familia estuda as disposicións que terá que tomar para recibir o “deficiente” e que se sinta ben entre eles.
A trampa só pretendía coñecer se a familia preparara o corazón para recibir a alguén con “necesidades especiais”.
No remate de contas vai resultar que todos os membros do grupo familiar teñen necesidades especiais que cubrirán convivindo en harmonía, coma sempre. Así de sinxelo.

Gerardo Cabada Castro, A visita. Pontevedra, Edicións Fervenza, 2014.
Personaxes (5): pai, nai, filla 15 anos, fillo 17 anos, visitante.

18.2.15

J. Acuña (Filgueira Valverde), 'Agromar'

1
Agromar é un título ben significativo, pois recolle nunha palabra moitos dos degoros do galeguismo conservador  do primeiro terzo do século XX. Filgueira Valverde publica a obra baixo o pseudónimo de J. Acuña e asina o prólogo co propio nome. Dese prólogo cómpre salientar tres aspectos: a referencia a Losada Diéguez, espertador de conciencias e figura catalizadora do galeguismo; a clasificación da peza como teatro escolar; e o recoñecemento dese teatro como “inicial” e “necesario” para a nova Galicia que está a agromar.

2
A obra consta de dous lances e un remate.
  1. No primeiro lance dásenos noticia dun accidente entre un coche e un carro de bois. Morren os animais e o cristián que os guiaba. O chofer do automóbil queda malferido e precisa dunha transfusión. As mortes pretenden amañalas con indemnizacións, pero a transfusión xera máis problemas: o doador é un rapazolo da aldea e causa suspicacias entre os vilegos. Ademais, atravésase o asunto da recuperación dun can que atingue categoría de personaxe.
  2. A escena do segundo lance transcorre no pazo da Reigada, cuarto do convalecente. A historia vaise debullando en cinco escenas. Nito (señorito) e Xelo (doador aldeán) falan de traballos e coñecementos prácticos: enxertar, distinguir clases de árbores e froitos / cousas do señorìo (“a conversa bafúa, o facer que se fai, i-ese orgulo [...] esa fachenda de ser máis, de ter máis, que non sei de que vén”, p. 51). Chegan os “pitos cairos” co seu rebulicio e o seu castelán. Prodúcese un enfrontamente ideolóxico entre Nito e os outros catro “pitos”. Tamén recibe a visita dos rapaces da aldea. A familia rica propónse pagarlle os estudos a Xelo, como compensación pola desgraza que lle causaron co accidente e co engado da posibilidade de cambio social. Finalmente, don Enrique, o médico galeguista, fala das necesidades da Terra; entre elas, a de xente con estudos, enxeñeiros, médicos…
  3. No remate atopámonos coa conversión de Nito (señorito Juan) en Xanciño. A retesía verbal deste cun señorito marca as diferenzas aldea/cidade. Tamén aclara o concepto vilego de persoa: “Mi padre es un señor, viste de persona, tiene cheques en el bolsillo, se sienta en la acera del Casino a hablar de política, veranea, conduce su coche, fuma ingleses…” (p. 83). Xanciño estudará no estranxeiro e traballará na Misión Biolóxica. Oíu a “chamada da Terra”, segundo remata o mitin de don Enrique.

3
O didactismo e a ideoloxización os as características máis salientables da peza. Tamén o é a ausencia de personaxes femininas, pero cómpre sinalar que o “escolante” Filgueira pensou a obra para que fose representada polos seus alumnos, e daquela a escola non era mixta.
A peza xira sobre o eixo argumental da confrontación aldea / vila:
  • nos usos e costumes: traballo / folganza, vida de veraneo.
  • lingua: refráns e descoido na fala / castelán inzado de galeguismos. Falar galego / falar señorito. Voces como “irmanciño” na boca dos pitos cairos vén sendo unha forma despectiva de referirse aos galeguistas. Os señoritos atopan o galego “gracioso”, “cosa de criados” (p. 55).
  • consideración dos animais: como membros da familia / mascotas.
  • os falares dos vellos como fonte de aprendizaxe / o falar bafúo.
  • os cantares: Galicia, nai e señora / Pichi es el chulo que castiga.
  • as poses e os xestos: sacho ao lombo / cigarro na boca.
  • os locais: tabernas, viños e comidas / american bar, cabarets.
Como resumo deste mundo dicotómico: fronte ao señorito con falas de señorito temos o rillote que rouba mazás, fuma mataquintos, salta sebes, xura… O punto de equilibrio represéntao o médico galeguista don Enrique quen, aínda “que se le da por el gallego”, “fala coma un libro”.

4
Dictiografía

J. Acuña / Filgueira Valverde, Agromar. Farsa pra rapaces. Lugo, Palacios, 1936.
Personaxes: 11 (todos masculinos) + un can.

15.2.15

Lingua esgallada-54


http://www.daypo.com/lingua-esgallada-54.html

Lingua esgallada-54
Este exercicio feito de esgazaduras lingüísticas e as súas posibles variantes, incluída a estándar, persegue servir de adestramento para pór a lingua a punto.
Bo divertimento.

11.2.15

Francisco Rozados “Rochi”, 'O canteiro e o demo'

A obra é unha gabanza dos canteiros e unha introdución ao verbo dos arxinas.
Unha parella de canteiros, profesionais competentes, acompañados dun axudante máis novo, constrúen unha ponte por encarga do demo. Como con este personaxe cómpre andar con coidado, argallan a maneira de enganalo.
Axudados polo sabio Arquímedes, aprovéitanse do raposo (outro co que cómpre ter coidado) para enganar o demo e mandalos os dous ao inferno.
Remata a función cos bos consellos en verso do aprendiz Faxurdín.

Dictiografía

Francisco Rozados “Rochi”, O canteiro e o demo. Pontevedra, Edicións Fervenza, 2014.
Títeres.
6 personaxes: 2 canteiros, 1 aprendiz, o demo, o sabio e o raposo

8.2.15

'Reo' (de Xesús Fraga). Léxico-2

Reo (de Xesús Fraga). Lexico-2
Este exercicio consiste en substituír a definición que vai entre corchetes pola palabra que se corresponda con ela. A palabra e a expresión na que vai inserida aparecen na novela citada.

6.2.15

'Reo' (de Xesús Fraga). Léxico-1

Reo (de Xesús Fraga). Léxico-1.

Velaquí un test feito dunha escolla do léxico que se pode atopar en Reo, novela de Xesús Fraga. O divertimento ocupa pouco tempo, como vén sendo habitual neste tipo de actividade.
Saúde.

3.2.15

Xesús Fraga, 'Reo'. Cuestionario

Imaxe: Reo, o blog.
Deixo este cuestionario sobre Reo, novela de Xesús Fraga, coa mala intención de que poida usarse como guía para os debates do club de lectura. 


CUESTIONARIO
  1. A primeira cuestión que se debate na novela é a do grafiti: arte ou vandalismo?
  2. ¿Como se reflicten na novela os efectos da crise económica?
  3. O protagonista está pasando a crise da adolescencia. ¿En que se apoia para superala?
  4. O grafiteiro ou “escritor” guíase por unhas normas de conduta non escritas. Poñédeas por escrito seguindo a lectura da novela.
  5. ¿Como se reflicte na novela a loita xeracional?
  6. ¿Como se trata na novela o mundo da emigración?
  7. Comentade o final do relato: ¿aberto?, ¿pechado?
  8. Cando o protagonista se atopa con traballos de seu pai mozo, ¿podería dicirse que se está atopando a si mesmo? (Véxanse pp. 100-103; 140-1).
  9. Na nosa literatura é doado atoparse coa figura da vella ou vello sabios. ¿Quen desempeña na novela este papel e por que?
  10. Se tivermos que etiquetar ideoloxicamente a Reo, ¿en que parte do abano ideolóxico o poderiamos situar?
  11. Se reparamos nos membros da familia do protagonista, ¿botamos algún en falta? ¿De que modelo de familia estamos a falar?
  12. Reo móvese ás veces guiado polo espírito da competitividade. Debátase este aspecto.
  13. Cando o protagonista pensa no futuro, ¿por onde encarreira o seu pensamento?
  14. Os rapeiros considéranse cronistas da sociedade. Debátase esta afirmación e coméntese se se pode aplicar a outras manifestacións artísticas destes tempos ou doutros máis recuados.
  15. Ao longo da vida relacionámonos con xente sobre a que cambiamos de opinión. ¿Acontece isto na novela? (Véxase, p. ex., p. 49).
  16. ¿Cal será a razón pola que o narrador non nos di o seu nome verdadeiro?
  17. ¿Os pais de Reo forman un matrimonio onde se reparten, implicitamente, os papeis?
  18. Comentade a imaxe da policía que se tira da lectura da novela.
  19. ¿Cales son os trazos característicos da postura rebelde de Reo?
  20. ¿Que idea se pode tirar da aquitectura urbana ao lermos esta novela?

Xesús Fraga, Reo. Vigo, Galaxia, 2014.

1.2.15

Xesús Fraga. 'Reo'

1
Imaxe: Editorial Galaxia
Reo é o nome de guerra dun mozo urbanita: “Só teño 17 anos e son un rapaz de barrio” (p. 15). Nunca nos dirá o nome que figura no dni. Pouco importa. O principal é que Reo está a piques de pechar dúas etapas na súa vida: a da adolescencia e a de graffiteiro.
Iniciamos a lectura da novela cun Reo enfrascado na loita por manter o control do seu territorio a golpe de tags, guiado pola teimosía de non ceder un metro a ningún posible rival: se o rei claudica, acabará sumido no esquecemento. Cada “escritor” procura eliminar os posibles rivais coutándolles o espazo para a expresión artística.
A vida do graffiteiro tórnase clandestina porque a faceta artística o converte nunha persoa distinta que vive canda a real. Tamén hai xente que identifica o graffiteiro como gamberro e presenta denuncias ante a policía, á que non lle queda outra que vixiar. Se a policía o detén, supón a fin do fraffiteiro.
En primeira persoa, Reo vai contando a necesidade de “escribir” e describe os distintos aspectos da tarefa. Paso a paso introduce o lector no seu mundo: a panda e as peculiaridades dos seus membros, a aparición dun novo rival que desata a guerra de graffiteiros, o barrio no que vive, a familia e as ocupacións e gustos, a elección de carreira ao que remate o bacharelato, o namoro, a detención, a fuga para axudar a moza, o retorno á casa despois da segunda detención, o cumprimento do castigo, a morte e enterro do veterano da panda e a asunción de que Reo ten que deixar o sitio para que o ocupe a persoa que figure no dni.
2
Os 13 capítulos de Reo desenvólvense linealmente no tempo reducido do derradeiro curso do bacharelato. Preséntanos o narrador protagonista no cumio da actividade que lle dá sentido á súa vida. O relato sérvenos unha reflexiva exposición sobre o graffiti dende a óptica dun activista: concepto, sentido, finalidade, terminoloxía, técnicas, percepción social…
A novela comeza in media res e, aparentemente, tampouco ten final porque quedamos co protagonista á espera dun futuro incerto. Neste sentido, o autor adopta unha técnica acaída ao período psicolóxico descrito, impreciso no inicio e no remate. Pero o feito de escoitar no funeral o nome verdadeiro de Chagui sérvelle a Reo para enterrar esta etapa da súa vida e prepararse para a seguinte, sen remorsos nin pena. O rapaz aprendeu en cabeza allea que manterse sempre na mesma etapa vital significa aniquilarse como persoa. Esta parece ser a mensaxe.
3
Imaxe: Editorial Galaxia

Ademais da crise da adolescencia, outra crise percorre as liñas desta novela: a económica e social que estamos a padecer estes últimos anos. A perda do traballo converte o pai de Reo nunha especie de zombi familiar; malia a actitude rebelde do rapaz, a desgraza social esperta un sentimento de comprensión e simpatía polo pai e lévao a descubrir que se parecen máis do que pensaba: descobre que tamén pintaba cando mozo e dóese do tempo que ambos os dous se escamotearon.
O avó é o personaxe máis lúcido á hora de enfrontarse a ambas as dúas crises. Malia botar a vida metido no soto de traballo, amosa unha clara visión do mundo que lle tocou vivir e a súa experiencia serviulle de guía ao fillo e ao neto.
As relacións que os personaxes establecen entre si baséanse nos principios clásicos de familia, amizade, amor de parella.
No grupo de mozos nos que se integra Reo son ben visibles as diferenzas económicas, pero o sentimento de amizade, o sentimento artístico e o feito de se constituíren grupo marxinal na discoteca okupada dilúe esas diferenzas de clase.


4
Dictiografía



Xesús Fraga, Reo. Vigo, Galaxia, 2014.