Noticias de literatura-166. Outubro de 2015

Marcelino Agis, Historia do pensamento galego contemporáneo

O xurado da décima edición do premio de ensaio Manuel Murguía [...]  premiou a obra 'Historia do pensamento galego contemporáneo' do profesor da Facultade de Filosofía da Universidade de Santiago (USC) Marcelino Agís Villaverde (Galicia Hoxe, 01-10-2015).

Basilio Losada, premio Ramón Piñeiro

El jurado ha valorado la labor del traductor y crítico literario lancarés en favor de la lengua y cultura gallegas y su contribución, desde la Universidad de Barcelona (UB), a través del ensayo y la crítica literaria para difundir la identidad gallega por diferentes países (El Correo Gallego, 01-10-2015).

• Basilio Losada, membro de honra da RAG (El Correo Gallego, 03-10-2015).
• O académico de honra foi recibido na RAG como un gran fabulador (La Voz de Galicia, 04-10-2015).

Marcos Calveiro, Fontán

Marcos Calveiro vén de gañar o IX Premio Repsol de Narrativa Breve con Fontán, novela biográfica de corte histórico que percorre a vida de Domingo Fontán, autor do primeiro mapa topográfico e científico de Galicia (entrevista con Alberto Ramos, Praza Pública, 03-10-2015).

Ledicia Costas, Premio Nacional de Literatura Infantil por Escarlatina. A cociñeira defunta

[...] é un premio que da visibilidade, algo difícil de acadar. Pero tamén é unha alegría colectiva. Entendo que é un xeito de dicir: aquí estamos os autores de literatura galega, que apostamos por ela e que temos presenza mais alá de Galicia. Sinto orgullo (La Voz de Galicia, 06-10-2015).

• Ledicia Costas logra un novo Nacional para a LIX galega (El Correo Gallego, 06-10-2015).

Alicia, 150 anos

[...] unha novela escrita polo autor inglés  Charles Lutwidge Dodgson baixo o pseudónimo de Lewis Carroll. E 145 anos máis tarde comezou nos Estados Unidos un proxecto de facer un compendio de ¨Alicias¨ en todas as linguas do mundo (Sermos Galiza, 13-10-2015).

Charo Lopes, De como acontece a fin do mundo

[...] a obra com a que Charo Lopes ganhou o Premio Fiz Vergara Vilariño. Falamos com a sua autora, cujo discurso guarda uma enorme coerência coa sua escrita: uma autentica descoberta para quem goste de ler poesia (Montse Dopico, Praza Pública, 13-10-2015).

Alberte Santos, O rebumbio dos vagalumes

El resultado es una obra en la que el inconformismo y la rebeldía de la protagonista -Paula- van marcando el discurrir de la historia, una historia actual, basada en problemas de hoy, «porque probablemente todos precisamos cambiar cousas na nosa vida, porque non podemos esperar a que o tempo as cambie. O tempo poucas veces arranxa as cousas», afirmó (Ana Lorenzo, La Voz de Galicia, 16-10-2015).

Pedro Feijoo, Morena, perigosa e románica

É unha historia tola, chea de personaxes curiosos, que xira arredor do roubo da Moreneta (Atlántico, 17-10-2015).

Manuel Seixas, Interferencias

[...] unha novela na que abrolla, como nas anteriores, o maltrato. E o amor como procura. Mais non só volveron os libros. Tamén o fixo Manuel, segundo conta el mesmo. Un Manuel novo que pasou a súa “longa noite de pedra”. Porque, di el mesmo, os milagres -laicos- existen. E pódese regresar da escuridade (Montse Dopico, Praza Publica, 19-10-2015).

Sara Barreiro, Vic e Bombona

[...] unha historia na que se conta que "Bombona –que na realidade responde ao nome de Ulla– é a cadela máis lista do mundo. E Vic, un pequeño desastre de neno (María Almodóvar, El Correo Gallego, 20-10-2015).

Gonzalo Hermo, Celebración

Celebración é o segundo poemario de Hermo após o aparecimento en 2011 de Crac (Barbantesa), embora o autor considera aquel realmente como o seu primeiro traballo (Sermos Galiza, 20-10-2015).

• “Gonzalo Hermo gana el Premio Nacional de Poesía Joven”, Aurora Intxausti, El País, 20-10-2015.

• “Inscribirme na tradición poética galega xogou ao meu favor”, Praza Pública, 21-10-2015.
• “Queda demostrado que escribindo en galego…”, La Voz de Galicia, 26-10-2015.

Carlos Meixide, Ons

En Ons catro rapaces comezan as súas vacacións na illa que pecha o horizonte da ría de Pontevedra. "Mais o primeiro día -reza a sinopse da contracapa- un arrepiante descubrimento na praia converterá o seu verán nunha aventura trepidante e inesquecíbel..." (Fran P. Lorenzo, El Correo Gallego, 21-10-2015).

Manel Cráneo, A nosa cinza

Manel Cráneo explica as súas sensacións ante o novo proxecto que ten entre mans: a adaptación á novela gráfica da célebre A nosa cinza, de Xavier Alcalá (Alberto Ramos, Praza Pública, 24-10-2015).

Félix Caballero, Xaquín Marín, innovación e tradición no humor gráfico galego

La tesis de Caballero destaca la significación de Marín en el humor gráfico gallego del último medio siglo, al tiempo que sostiene que el dibujante ferrolano puede ser considerado como «o humorista gráfico galego máis relevante desde Castelao». La razón, para el investigador, reside en que ningún otro innovó tanto gráficamente ni tampoco fue capaz de hacer una obra de valores universales con la temática «dun pequeno país» (Cristina Barral, La Voz de Galicia, 25-10-2015).

Manuel F. Rodríguez, A viaxe á fin do mundo

A historia arrinca no 1906, cando tivo lugar un dos feitos máis descoñecidos da historia compostelá, o roubo da cruz de Afonso III, da que nunca nada máis se soubo  (Xurxo Melchor, La Voz de Galicia, 27-10-2015).

"Estuve en Órdenes..."

"Estuve en Órdenes, que es un pueblo de la provincia de La Coruña".

Así mesmiño o dixo don Mariano Rajoy no programa especial informativo de TVE (minuto 28:40-5). La Voz de Galicia (27-10-2015) recolle a expresión e comenta "que ha tropezado dos veces en una misma frase con la toponimia gallega".
Tropezar tropeza calquera. Pero coñecendo a traxectoria lingüística do personaxe e exercendo o meu dereito a ser malpensado, inclínome a consideralo como o consabido trato irrespectuoso co idioma "regional". Sobre a cuestión da toponimia, en España, discutiuse e debateuse ata cansar, e aprobáronse tantas propostas políticas que resulta difícil pensar que o de Rajoy fose un lapsus. Se cadra ao mellor, Fomento aínda non cambiou os carteis da estrada do "pueblo", pero así e todo...
A maior abondamento, direi que ata unha memoria fráxil e senil coma a miña lembra a defensa que un coñecido líder popular fixo das traducións aberrantes da toponimia dándolles a consideración de "sinónimos enriquecedores". Aínda está a tinta fresca. E tamén está fresca na memoria a despedida que lle fixeron cantándolle o lalalá a outro polìtico, tamén de alto rango. Así que, tanto se se ameniza con música lixeira en minisaia ou canto gregoriano en sotana, o couce sempre lle cae á toponimia da lingua minorada. Para que se saiba quen manda.
Os sociolingüistas (polo menos os que non teñen carné de partido) describiron este comportamento como típico e xeral para coas sociedades colonizadas. ¿Que han saber os indíxenas dos nomes do seu propio territorio? O menos que adoitan facer é "traducilo" ou grafalo contranatura, pero tamén lle poden amañar un ben xeitosiño que non o recoñeza nin a nai que o pariu (dispensando): Lalala Coruña, Órdenes, Seijo, Carballino (onde se admite pulpo como animal de compañía), Puenteareas, Niño de la Guía, Sangenjo, Toro, Desván de los Monjes... E hai próceres que esganarían a nai con tal de xustificalo. O importante é que o indíxena non recoñeza o terreo que pisa.
En Galicia --como saben os estudantes de FP Básica--, este proceso de resetear a toponimia e a antroponimia acelerouse dende o século XVIII. E aí estamos, e seguiremos porque os intentos de volver as cousas ao rego son considerados actividades antipatrióticas. Sempre domina a lingua de quen pon o letreiro (malia la imposición del gallego). E por estes lares hai moita afección a cambiar os postes e os marcos.
Así e todo, no programa enriba sinalado don Mariano Rajoy respectou Palas de Rei. Algo lle hai que deixar á oposición...

MEIRANDE (Centro de Interpretación da Batalla e do Patrimonio Cultural de Rande)

Imaxe: Facebook do nuseo

O Museo de Rande, coma quen di, acaba de nacer: inaugurouse en 2013. Ainda é un naipelo, pero amosa posibilidades de medrar en moitos aspectos. Nós visitámolo no primeiro aniversario e agasalláronnos cun trato exquisito.
Soamente pola paisaxe xa paga a pena a visita. Para os docentes presenta ademais unhas excelentes ferramentas didácticas á hora de explicar etapas e feitos fundamentais na historia europea e local.
O cometido principal do museo é a batalla de Rande (23-10-1702), vista tanto nos seus aspectos locais coma na súa importancia dentro da política europea do século XVIII: decadencia do imperio español, cambio de dinastía, España singular centralizada... Outro dos aspectos estudados no museo está relacionado coa axuda da Nova España á Alemaña nacionalsocialista. Non menos interese ten a actividade económica da fábrica que acolle o museo e da súa contorna, tanto contemplada dende a perspectiva histórica como actual.
MEIRANDE adoita ser noticia na prensa por actividades como as rutas culturais pola contorna ou as escenificacións históricas.

Meirande from revoltadafreixa

"Pedino de rodillas"

A expresión completa, tal e como a recolle La Voz de Galicia (08-10-2015. Actualizado a las 18:39 horas) di textualmente: "Pedino de rodillas e agora se me toma o pelo".
Expresións coma esta escóitanse e lense  a miúdo e fanlle saltar os automáticos ao gramático represor.

1. En galego pídese de xeonllos (así nos vai). Non debe entenderse en sentido literal porque o alcalde non iría á reunión coma quen vai ofrecido á Virxe da Franqueira. Aquí ten o sentido de "pedir encarecidamente" ou algo similar. Tamén considero que se trata de algo máis que unha simple cuestión léxica. Lembro o caso dunha persoa culta que lles chamaba naranxas ás laranxas porque lle soaba menos "bruto". Así que por un prurito social tododiós ten rodillas e non xeonllos, abuelos e non avós ou nindiós ten Deus. As recuperacións, se se dan, pola vía académica.
2. E agora *se me toma o pelo. O tomado é o pelo (complemento directo); daquela, sobra o se. En galego estándar: e agora tómanme o pelo.

Noutra ocasión falaremos dos complementos directos introducidos pola preposición a e da colocación dos pronomes átonos.

Malia o dito enriba, agradezo ao alcalde o uso da nosa lingua, mesmo para encabuxarse cos seus compañeiros de oficio. E prégolle que desculpe a miña deformación profesional. Ás veces os profesores somos tan atravesados coma os políticos.

Noticias de literatura-165. Setembro de 2015

Ledicia Costas fala da súa obra

Ledicia Costas (Vigo, 1979), que ri lembrando a resposta, non  perdeu a súa paixón pola literatura. Ao contrario, foi medrando con ela (entrevista con Rodri García, La Voz de Galicia, 04-09.2015).

Redrum Teatro co espectáculo Noiteboa

Trátase dunha “traxicomedia” na que o humor vai corcosendo as imaxes propias dun Nadal calquera, no que as aparencias, o simulacro familiar e a soidade sobre a epiderme servirannos de espello (Alberte Ramos, Praza Pública, 04-09-2015).

A casa de Álvaro Cunqueiro

El viejo sueño de crear un museo dedicado a Álvaro Cunqueiro en el edificio que ocupa el número 13 de la praza da Catedral de Mondoñedo -donde el narrador vivió y escribió alguna de sus obras más geniales- está un poco más cerca (La Voz de Galicia, 13-09-2015).

Montse Fajardo, Un cesto de mazás

Proxectar luz sobre esa verdade silenciada é a nosa homenaxe ás vítimas, que non foron só as que perderon a vida, senón todas aquelas que viviron o desgarro, o trauma de perder un ser querido e soportaron o estigma social, padecendo penurias e humillacións por riba de tanta dor (Isabel González, Praza Pública, 20-09-2015).

Héctor Cajaraville, Vidas cruzadas

Sobresale la buena construcción de los personajes, con personalidades complementarias, que empatizan con el público joven, el sentido del humor, el carácter intergeneracional y el final circular son otros alicientes de esta obra (El Correo Gallego, 22-09-2015).

Xoaquín Fernández Leiceaga, Agosto de memoria e morte

[...] un policía pouco experimentado, Miguel Santos, encárgase dunha investigación na que a corrupción, os conflitos empresarias e os asuntos familiares parecen ser as principais vías de pescuda. Mais as orixes do crime lévanos até a República e a Guerra Civil, cando os asasinados eran mozos e participaban no movemento falanxista (Fernández Leiceaga entrevistado por Alberto Ramos, Praza Pública, 25-09-2015).

Marcos Calveiro, premio Repsol por Fontán

O autor galego Marcos S. Calveiro e a súa obra Fontán veñen de acadar un salientable galardón (El Correo Gallego, 30-09-2015).